Rynek Kościuszki w Białymstoku

---

Położenie

Wizytówką Białegostoku jest zespół architektoniczny, który tworzą park miejski – Planty, zespół pałacowo–parkowy Branickich oraz pasaż – Rynek Kościuszki z jego wyjątkową zabudową. Te elementy wspólnie tworzą w centrum miasta unikalne miejsce, które sprzyja zarówno kulturze, jak i wypoczynkowi.

W perspektywie rozwoju przestrzeni miejskiej planowane jest połączenie ul. Suraską oraz placu Uniwersyteckiego z parkiem Centralnym. To urokliwe miejsce, poza zielonymi terenami, oferuje także wiele atrakcji, takich jak Teatr Lalek, miejski amfiteatr oraz cerkiew św. Marii Magdaleny.

Warto dodać, że na terenie centralnego parku znajduje się zespół Opery i Filharmonii Podlaskiej – Europejskiego Centrum Sztuki, które zostało otwarte w 2010 roku, dodając nową wartość kulturalną do tego wyjątkowego obszaru Białegostoku.

Historia Rynku

Na wschodniej stronie Rynku znajduje się najstarszy, zachowany do dziś obiekt w Białymstoku – kościół, którego budowa zakończyła się w 1621 roku. Został on sfinansowany przez Piotra Wiesiołowskiego – młodszego. W okresie działalności Jana Klemensa Branickiego, świątynia przeszła znaczącą przebudowę, której efektem był rokokowy wystrój wnętrza. Warto zwrócić szczególną uwagę na osiemnastowieczne organy oraz pomnik Jana Klemensa Branickiego z 1775 roku, który został ufundowany przez Izabelę Branicką; jest to jeden z najpiękniejszych przykładów rzeźby nagrobkowej z drugiej połowy XVIII wieku.

Nad oryginalnym kościołem Wiesiołowskiego wznosi się neogotycki obiekt, który został dobudowany na początku XX wieku według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego. Pierwotny, skromny kościółek, w kontekście późniejszych przekształceń, sprawia wrażenie nieco przytłoczonego. W 1899 roku, po niemal czterech dekadach oczekiwań, Białostoczanie doczekali się pozytywnej decyzji ze strony ówczesnych władz guberni carskiej, która zezwoliła na budowę przybudówki do istniejącego budynku, choć lokalni mieszkańcy marzyli o nowym kościele. Dzięki sprytnym działaniom udało się wznieść trzynawowy, neogotycki kościół z charakterystycznej czerwonej cegły, co pozwoliło ominąć carskie zakazy dotyczące budowy nowej świątyni katolickiej. Ta konstrukcja stanowi jedyny w Polsce „murowany komentarz” do historii prześladowań polskości przez zaborców rosyjskich w XIX wieku.

Po pożarze Białegostoku w 1753 roku, ówczesny właściciel miasta, Jan Klemens Branicki, zlecił przebudowę. Z tego okresu na rynku pozostało jedynie kilka budynków, a w centrum dostrzegamy ratusz z wieżą zegarową, którego budowę zakończono w 1761 roku. Do czasu wybuchu II wojny światowej, rynek wciąż spełniał funkcje handlowe; znajdowały się tutaj kramy kupieckie, a wieża ratuszowa służyła jako punkt obserwacyjny dla straży pożarnej. Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Polski w 1939 roku, Rosjanie zniszczyli ratusz i planowali postawić tutaj pomnik Stalina. W latach 1954–1958 piąty z rzędu ratusz został odbudowany. Dziś w jego wnętrzach mieści się Muzeum Okręgowe, które dysponuje bogatymi zbiorami z dziedziny sztuki, etnografii oraz archeologii.

Otoczenie

Wokół Rynku Kościuszki zlokalizowana jest grupa budynków i konstrukcji, które wyróżniają się zarówno wartościami historycznymi, jak i architektonicznymi. To miejsce jest prawdziwym skarbem kulturowym Białegostoku.

Pierzeja północna

Część północna Rynku Kościuszki, rozpoczynająca się od placu Jana Pawła II i kończąca na skrzyżowaniu z ul. H. Sienkiewicza, stanowi reprezentacyjną aleję, która zachowała swój charakter. W jej obrębie znajdziemy:

• Rynek Kościuszki – Archikatedrę białostocką pw. Wniebowzięcia NMP (na rogu ul. Kościelnej),
• Rynek Kościuszki 2 – Kino Ton,
• Rynek Kościuszki 4 – Cekhauz, w którym znajduje się Archiwum Państwowe, przed którym stoi pomnik J. Piłsudskiego,
• Rynek Kościuszki 6 – restauracja Astoria (na rogu ul. H. Sienkiewicza).

W jej zachodniej części, która także należy do Rynku Kościuszki, pierzeja biegnie od ul. H. Sienkiewicza w stronę ul. Lipowej do skrzyżowania z ul. Spółdzielczą:

• Rynek Kościuszki 8 – EMPIK (na rogu ul. H. Sienkiewicza),
• Rynek Kościuszki 16 – siedziba banku PKO (na rogu ul. Zamenhofa),
• Rynek Kościuszki 24 – Almatur (biuro podróży).

Pierzeja południowa

• Rynek Kościuszki 5 – zabytkowy klasztor Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego,
• Rynek Kościuszki 7 – siedziba Banku PKO SA,
• Rynek Kościuszki 9 – Kuratorium Oświaty,
• Rynek Kościuszki 11 – dawny Dom Handlowy „Nowy” (Powszechny Dom Towarowy), obecnie restauracja Bierhalle, otwarta w 1955 roku, projekt zrealizowany już w 1949 roku,
• Rynek Kościuszki 13 – Poczta Polska, kawiarnia „Czerwony Fortepian”, sklep jubilerski „Złotnictwo”,
• Rynek Kościuszki 15 – piwiarnia i bar Podlasie.

Pierzeja zachodnia

Najbardziej efektowną z trzech pierzei Rynku Kościuszki jest część zachodnia, która rozciąga się pomiędzy ul. Suraską a ul. Lipową, na poziomie ul. Spółdzielczej. Za kolorowymi fasadami odrestaurowanych po wojnie kamieniczek, podczas letnich miesięcy turyści mogą podziwiać prace białostockich oraz przyjezdnych artystów, którzy wystawiają swoje dzieła na sprzedaż. Na tym obszarze mieści się galeria, salonik prasowy Ruch, a także kawiarnia wedel (wcześniej znana jako lokal artystów – Marszand), oraz księgarnia i kawiarnia Akcent.

Fasady budynków zdobią dekoracje wykonane w technice sgraffito, przedstawiające bogatą różnorodność motywów roślinnych, jak również wizerunki zwierząt oraz postaci muz. Dodatkowo, wśród tych ozdób można zauważyć portrety znanych dla regionu osób, takich jak:

• ks. Krzysztof Kluk – przyrodnik z Ciechanowca i autor „Dykcjonarza roślinnego”,
• księżna Anna z Sapiehów Jabłonowska – reformatorka okresu oświecenia,
• Adrian Krzyżanowski – matematyk, fizyk i historyk, urodzony w Dąbrowie Białostockiej,
• Krzysztof Lach Szyrma – literat i politolog spod Olecka,
• Antoni Stanisław Waga – entomolog z Grabowa.

Komunikacja miejska

Rynek Kościuszki, serce Białegostoku, został całkowicie wyłączony z ruchu kołowego. Wyjątek stanowi jedynie ulica H. Sienkiewicza, która przebiega przez ten obszar, a na której m.in. kursują autobusy komunikacji miejskiej.

Dodatkowo, w bliskim sąsiedztwie Rynku znajdują się liczne przystanki autobusowe, co znacznie ułatwia dojazd do tej kluczowej części miasta. Dzięki temu mieszkańcy oraz turyści mogą komfortowo korzystać z miejskiego transportu publicznego, co podnosi dostępność i atrakcyjność tej lokalizacji.

---

Oceń: Rynek Kościuszki w Białymstoku

---