Park Branickich w Białymstoku

---

Zespół pałacowo-parkowy

W Białymstoku znajduje się zespoł pałacowo-parkowy Branickich, znany też jako Wersal Podlasia. Ta wyjątkowa rezydencja magnacka z czasów saskich jest jednym z najlepiej zachowanych obiektów na terenach dawnej Rzeczypospolitej. Stanowi cenny zabytek architektury późnobarokowej, skupiający się na harmonijnym połączeniu zabudowań oraz ogrodów.

Zespół parkowy

Park Branickich, z uwagi na nierówną rzeźbę terenu, został zaplanowany na dwóch poziomach – górnym i dolnym. Górna część ogrodu o kształcie regularnego czworoboku sąsiaduje bezpośrednio z pałacem. W jej wnętrzu znajdują się liczne fontanny i klomby, które nadają jej charakter typowy dla ogrodów francuskich.

Część dolna parku, wykreowana w stylu angielskim, jest bogato wzbogacona o altanki, pawilony oraz promenady, które obecnie znane są jako Bulwary Kościałkowskiego i Tadeusza Kielanowskiego. W obrębie parku znajduje się kilka mniejszych ogrodów kwiatowych oraz sadów. Różnorodne ozdoby, w tym pomniki, posągi oraz figury, wzbogacają przestrzeń ogrodu, a wśród nich zauważyć można wodospady i sadzawki oraz dwie oranżerie przeznaczone dla egzotycznych roślin, takich jak ananasy, brzoskwinie, cytryny, a także daktyle, figi i pomarańcze.

Architekturę parku tworzyło wielu znakomitych inżynierów oraz ogrodników. Do ich grona należał między innymi André Le Nôtre, planista ogrodu wersalskiego, oraz Pierre Ricaud de Tirregaille, architekt odpowiedzialny za zagospodarowanie ogrodu. Układ parku na ogród górny i dolny z rozwiniętym systemem wodnym oraz kamiennymi rzeźbami zachował się do dziś.

W perspektywie kompozycyjnej parku główną aleją obsadzono ośmioma bukszpanowymi, strzyżonymi parterami dywanowymi wysypywanymi białym i czerwonym piaskiem. Wzdłuż głównej alei usytuowane są kamienne rzeźby, w tym figuralne przedstawienia jak Diana i Wenus, a także wazony. Należy podkreślić, że większość tych rzeźb została wykonana przez Jana Chryzostoma Redlera. Główna aleja kończy się mostem flankowanym, co dodaje elegancji całemu założeniu.

Na południowej stronie parterowego salonu znajduje się dawny boskiet z alejkami, które kontynuują osie widokowe oraz kompozycyjne części niższej. Zrekonstruowany pawilon włoski, ulokowany przy murze ogrodzenia, to kolejne interesujące miejsce, gdzie można podziwiać architektoniczne detale. W tylnej części pawilonu znajdują się zakratowane otwory, przez które dawniej można było podziwiać rozległy widok na zwierzyniec.

W górnej części parku, otoczonej balustradą z bukszpanu, wzmocnionej murem oporowym, zachowały się pozostałości po okresie jego świetności, do których należą:

• zaledwie 24 lipy, 26 wiązów i 5 jesionów z oryginalnego drzewostanu liczącego 1200 drzew,
• 24 pomniki,
• 4 fontanny,
• para sfinksów na cokołach.

Obecny stan ogrodu to efekt częściowej rekonstrukcji z lat 1945-1962 według projektu Gerarda Ciołka, który jednak nie oddaje w pełni pierwotnej świetności tego miejsca. W barokowym założeniu zieleń ogrodu stanowiła integralny element architektury pałacu, będąc jego przedłużeniem i uzupełnieniem. Całość zespołu pałacowo-ogrodowego Branickich tworzyła:

• bogaty wystrój, obejmujący altany, pawilony oraz rzeźby,
• zróżnicowaną zieleń, strzyżoną w geometryczne formy, która podlegała tym samym regułom przestrzennym co architektura,
• system kanałów oraz stawów,
• rozległe tereny przeznaczone dla zwierzyńców.

Zespół pałacowy

Więcej informacji można znaleźć w osobnym artykule: Pałac Branickich w Białymstoku. Ten niezwykły zamek, murowany i o stylu gotycko-renesansowym, został wzniesiony na zlecenie Piotra Wiesiołowskiego przez królewskiego budowniczego Hioba Bretfusa. Zamek składał się z dwóch kondygnacji, a dostęp do niego zabezpieczała fosa oraz umocnienia ziemne. Syn Piotra, Krzysztof Wiesiołowski, zyskał tytuł marszałka wielkiego litewskiego, jednak zmarł bezpotomnie w 1637 roku. W swym testamencie przekazał swe dobra skarbowi I Rzeczypospolitej.

Stefan Czarniecki za swoje zasługi w wojnie ze Szwedami otrzymał od Sejmu Rzeczypospolitej, w 1659 roku, między innymi dobra białostockie. Jego córka, Aleksandra Katarzyna, wnosiła w wianie starostwo tykocińskie oraz dobra białostockie Janowi Klemensowi Branickiemu, co podkreśla znaczenie tej rodziny w historii regionu.

---

Oceń: Park Branickich w Białymstoku

---