Szlak Dziedzictwa Żydowskiego w Białymstoku

---

Przebieg szlaku

W Białymstoku znajduje się wiele miejsc o szczególnym znaczeniu historycznym, które są częścią szlaku dziedzictwa żydowskiego. Kolejność atrakcji jest następująca:

Pałacyk Cytronów (obecnie Muzeum Historyczne), następnie Fabryka Tytoniu Fajwela Janowskiego, Synagoga Szmuela, Żydowskie Gimnazjum Żeńskie Zinaidy Chwolesowej, Teatr Palace, Szpital Żydowski (obecnie Szpital Położniczo-Ginekologiczny), Pałacyk Tryllingów, Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta (obecnie VI Liceum Ogólnokształcące), Biblioteka im. Szolema Alejchema oraz Sanatorium Towarzystwa Ochrony Zdrowia.

Dalej szlak prowadzi przez Gimnazjum Hebrajskie (obecnie Szpital Miejski), Kamienicę czynszową (ul. Sienkiewicza 26A), a także Kinoteatr Apollo i Kamienicę czynszową (ul. Sienkiewicza 14), gdzie obecnie znajduje się Akademia Teatralna w Warszawie (filia w Białymstoku).

Następnie znajdują się miejsca takie jak Gimnazjum Józefa Zeligmana, Józefa Lebenhafta i Jakuba Derczyńskiego, Teatr miniatur Gilarino, Kamienice Izaaka Zabłudowskiego, Towarzystwo dobroczynne Linas Chajlim oraz Dom rodzinny Ludwika Zamenhofa. Po drodze można zobaczyć także Pomnik Ludwika Zamenhofa oraz Tablicę Icchaka Malmeda.

Szlak prowadzi następnie do Gimnazjum Dawida Druskina, Pomnika Bohaterów Powstania w Getcie oraz Synagogi Cytronów (obecnie Galeria im. Sleńdzińskich). Kolejnymi przystankami są Ulica Waryńskiego, Kino Modern, oraz Dom rodzinny Jakuba Szapiro.

Na końcu, szlak prowadzi przez Pałacyk Nowika, Szkołę żydowską Tarbut (obecnie Szkoła Rzemieślnicza im. Marii Grzegorzewskiej), Żydowską Szkołę Rzemieślniczą (obecnie Wydział Fizyki Uniwersytetu w Białymstoku), Kościół Misji Barbikańskiej w Białymstoku (byłe Kino Syrena), Chanajki oraz Piaski.

Ostatnie atrakcje to Cmentarz Rabinacki (obecnie Park Centralny), Synagoga Piaskower, Pomnik Wielkiej Synagogi, a także Ratusz, Cmentarz Żydowski (ul. Wschodnia) oraz Cmentarz choleryczny.

Ludzie związani z żydowskim dziedzictwem Białegostoku

W przygotowaniach do szlaku dziedzictwa żydowskiego w Białymstoku, zespół organizatorski wskazał na wiele znaczących postaci, które miały ogromny wpływ na historię tego miasta. Wśród wymienionych artystów, działaczy, naukowców, polityków oraz Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, wyróżniają się szczególnie:

• Zygmunt Białostocki – kompozytor, który znany był z wyjątkowego talentu pianisty,
• Zygmunt Bobowski – utalentowany malarz związany z grupą artystów Czapka Frygijska,
• Wiktor Bubryk – reżyser dramatyczny oraz dyrektor teatru miniatur „Gilarino”,
• Roza Bursztejn (Rosa Raisa) – wybitna śpiewaczka operowa,
• Izaak Celnikier – malarz, dumny przedstawiciel sztuki,
• Józef Chazanowicz – lekarz, a także działacz syjonistyczny, który założył Narodową i Uniwersytecką Bibliotekę Izraela w Jerozolimie,
• Molli Chwat – również malarz,
• Zinaida Chwolesowa – inicjatorka stworzenia gimnazjum żeńskiego,
• Szmuel Cytron – fabrykant, który ufundował synagogę i był pierwotnym właścicielem pałacyku przy ul. Warszawskiej 37,
• Szymon Datner – znany historyk,
• Dawid Druskin – założyciel gimnazjum,
• Michał Duniec – malarz i członek grupy plastyków białostockich Forma-Farba-Faktura,
• Osip Dymow – dramaturg,
• Nachum Edelman – malarz, także członek grupy plastyków białostockich Forma-Farba-Faktura,
• Leo Fink – fabrykant oraz aktywny działacz organizacji żydowskich w Australii,
• Piotr Gorodiszcz – duchowny Misji Barbikańskiej,
• Chajka Grossman – bojowniczka białostockiego getta oraz izraelska działaczka polityczna,
• Natan Gutman – malarz,
• Zbigniew Antoni Huzarski – Sprawiedliwy wśród Narodów Świata,
• Fajwel Janowski – fabrykant,
• Kalman Kaplansky – polityk i aktywista ruchu praw człowieka,
• Boris Kaufman – operator filmowy, który uzyskał Oscara,
• Dawid Abelowicz Kaufman (Dziga Wiertow) – to osobistość znana jako scenarzysta, reżyser filmowy i dokumentalista,
• Józef Kerszman – lekarz okulista i społecznik,
• Gustaw Kerszman – mikrobiolog i genetyk,
• Chaim Jakub Lipszyc – rzeźbiarz oraz malarz,
• Maksim Litwinow – dyplomata ZSRR,
• Juliusz Krajewski – malarz, który był częścią grupy artystów Czapka Frygijska,
• Helena Malarewicz-Krajewska – malarka uważana za jedną z pierwszych przedstawicielek socrealizmu,
• Icchok Malmed – bohater białostockiego getta,
• Zajnwel Messner – rzeźbiarz,
• Hersz Mersik – założyciel archiwum białostockiego getta,
• Samuel Mohylewer – rabin żydowski oraz założyciel szkoły i towarzystwa kredytowego,
• Sonia Najman (Nora Ney) – znana aktorka,
• Chaim Nowik – fabrykant, pierwotny właściciel pałacyku przy ul. Lipowej 35,
• Felicja Raszkin-Nowak – pisarka, która ocalała z białostockiego getta,
• Bencjon Rabinowicz – malarz,
• Oskar Rozanecki – malarz,
• Albert Sabin – wynalazca szczepionki przeciwko wirusowi polio,
• Czesław Sadowski – malarz współpracujący z grupą plastyków białostockich Forma-Farba-Faktura,
• Simon Segal – malarz, grafik i projektant tkanin,
• Menasze i Efraim Seidenbeutel – malarze,
• Chaim Zelig Słonimski – astronom i wynalazca, dziadek znanego pisarza Antoniego Słonimskiego,
• Icchak Szamir – premier Izraela,
• Jakub Szapiro – dziennikarz i promotor języka esperanto, który założył Białostockie Towarzystwo Esperantystów im. Ludwika Zamenhofa,
• Mordechaj Tenenbaum – lider powstania w białostockim getcie,
• Helena i Chaim Tryllingowie – fabrykanci, pierwotni właściciele zabytkowego pałacyku przy ul. Warszawskiej 7,
• Ichiel Tynowicki – malarz, członek grupy plastyków białostockich Forma-Farba-Faktura,
• Max Weber – malarz,
• Izaak Zabłudowski – kupiec oraz filantrop,
• Ludwik Zamenhof – twórca języka esperanto,
• Józef Zeligman – założyciel wielokulturowego gimnazjum,
• Nahum Zemach – twórca teatru Habima oraz Żydowskiego Teatru Narodowego w Tel Awiwie,
• Henryk Złotkowski – Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

---

Oceń: Szlak Dziedzictwa Żydowskiego w Białymstoku

---