Dziga Wiertow

---

Życiorys

Kaufman przyszedł na świat w Białymstoku, w rodzinie Abla Kaufmana, który był księgarzem pochodzenia żydowskiego. Jego matka, Fajga Halpern, również miała istotny wpływ na jego młodzieńcze lata. W młodym wieku rozpoczął edukację muzyczną w miejscowym konserwatorium, jednak jego zainteresowania szybko się rozwinęły. W 1915 roku, wraz z bliskimi, udał się najpierw do Moskwy, a następnie do Petersburga, gdzie podjął studia z zakresu medycyny.

W twórczości artystycznej przyjął słynny pseudonim „Dziga Wiertow”, który był inspirowany ukraińskim słowem oznaczającym bąk (дзиґа). W wieku 22 lat, w październiku 1917 roku, rozpoczął swoją przygodę z filmem, montując pierwsze materiały dla moskiewskiego komitetu kinowego.

W latach 1922–1924 stał na czele nowatorskiej grupy Kino-Oko, gdzie prowadził działalność badawczą oraz produkcyjną. W ramach grupy stworzyli m.in. kronikę filmową „kinoprawda”, która później zainspirowała francuski ruch Cinéma-vérité. Wiertow dążył do uchwycenia prawdy w filmie, twierdząc, że zestawienie różnych fragmentów rzeczywistości daje wartość większą niż to, co można dostrzec gołym okiem.

Wiertow kategorycznie krytykował konwencjonalne filmy fabularne, nazywając je „opium dla mas”. W 1922 roku wydali manifest, w którym odrzucili rozrywkowe kino zachodnie, zarzucając mu idealizowanie burżuazyjnego życia i promując filmowanie realnych ludzi. Jego techniki montażu filmowego były innowacyjne, a w późniejszych pracach nie unikał eksperymentowania z formą i dźwiękiem.

Przykładem jego oryginalności jest film „Entuzjazm”, w którym dźwięki zarejestrowane w kopalniach Donbasu zostały zaaranżowane w rytmiczną symfonię. Jednakże, z czasem, jego twórczość napotkała ograniczenia narzucane przez socrealizm oraz rosnącą popularność filmów fabularnych w ZSRR.

W ostatniej fazie swojej kariery, jego artystyczna wizja została w pewnym stopniu stłumiona, a film „Kołysanka” z 1938 roku stał się ostatnim dziełem, w którym udało mu się utrzymać oryginalność. W 30. latach jego produkcje napotykały trudności — film „Trzy pieśni o Leninie” został wstrzymany przez Stalina z powodu zbyt dużej glorifikacji postaci Lenina. Po utracie niezależności twórczej, Wiertow skupił się głównie na montażu kronik filmowych.

Zmarł w wyniku choroby nowotworowej i został pochowany na Cmentarzu Nowodziewiczym w Moskwie.

Inne

W 1976 roku, w Wydawnictwach Artystycznych i Filmowych w Warszawie, miała miejsce publikacja polskiego wyboru pism Dzigi Wiertowa pod tytułem Człowiek z kamerą. Wydanie to, objęte starannym doborem i opracowaniem przez Siergieja Drobaszenko, zawiera wiele wartościowych treści, takich jak artykuły, wystąpienia, fragmenty dziennika, a także szkice i pomysły scenariuszowe. Słowo wstępne do polskiego wydania, zatytułowane Dziga Wiertow – poeta i publicysta ekranu, napisał Nikołaj Abramow, a przekład tekstów przygotował Tadeusz Karpowski.

W 2009 roku w Białymstoku miało miejsce odsłonięcie tablicy poświęconej Wiertowowi, autorstwa Jerzego Grygorczuka, umieszczonej na ścianie Kina Forum. Niestety, w 2017 roku decyzją rady miasta, tablica ta została usunięta, uznając Wiertowa za osobę niewskazaną do upamiętnienia z powodu jego działalności propagandowej w ZSRR.

Dodatkowo, w 2011 roku przy skrzyżowaniu ulic Legionowej i Skłodowskiej-Curie odsłonięto instalację artystyczną noszącą tytuł „Kinooko”, której autorką jest Aleksandra Czerniawska. Warto również wspomnieć, że wznowiona na Ukrainie Nagroda Ukraińskiej Akademii Filmowej, nieformalnie zwana Ukraińskim Oscarem, została na cześć Dzigi Wiertowa oficjalnie nazwana nagrodą Złotego Dzigi.

Filmografia

Filmografia Dzigi Wiertowa to obszerny zbiór jego dzieł, które w sposób unikalny dokumentują zarówno społeczne, jak i artystyczne zmiany w Związku Radzieckim. Jego twórczość filmowa ukształtowała nowoczesny dokumentalizm i wpłynęła na kolejne pokolenia twórców.

• 1919: Rocznica rewolucji,
• 1920: Bitwa,
• 1921: Agit-Pociąg VTSIK,
• 1922: Historia wojny domowej,
• 1922: Kino-Prawda (cykl 23 15-minutowych miesięczników filmowych, dokumentujących życie porewolucyjnej Rosji),
• 1924: Kino-Oko,
• 1924: Prawda w kinie Lenina,
• 1924: Radzieckie zabawki,
• 1926: Naprzód, Rady,
• 1926: Szósta część świata,
• 1928: Jedenasty,
• 1929: Człowiek z kamerą (poetycki obraz Moskwy, Odessy i Kijowa lat 20., obserwowanych od wczesnych godzin rannych do godzin szczytu),
• 1931: Entuzjazm/Symfonia Donbasu,
• 1934: Trzy pieśni o Leninie,
• 1937: Kołysanka.

Każde z wymienionych dzieł Wiertowa nie tylko odzwierciedla epokę, w której powstało, ale także eksploruje tematykę życia codziennego, polityki oraz sztuki filmowej jako medium, które ma moc wpływania na społeczeństwo. Jego filmy to nie tylko dokumenty, ale również artystyczne manifesty, które zachwycają do dziś.

---

Oceń: Dziga Wiertow

---