Muzeum Historyczne w Białymstoku

---

Zbiory

Realia

Termin „realia” odnosi się do najbardziej zróżnicowanego działu zbiorów Muzeum Historycznego, który obejmuje szeroki wachlarz przedmiotów. Możemy tu znaleźć zarówno elementy codziennego użytku, takie jak meble, naczynia, czy tkaniny, ale także zapierające dech w piersiach dzieła sztuki, w tym obrazy oraz rzeźby. W ramach tej kategorii muzeum dysponuje osiem tysiącami artefaktów, wśród których znajdują się najstarsze fragmenty uzbrojenia z XVI wieku.

Warto podkreślić, że kolekcja tatarianów, dokumentująca historię ludności tatarskiej świadomej swojego dziedzictwa islamskiego, zajmuje szczególne miejsce w tym zbiorze. Zawiera unikatowe obiekty, takie jak muhiry, chamaiły, Korany i inne przedmioty liturgiczne. Co ciekawe, wiele z tych artefaktów stanowi unikatowe skarby w skali całej Europy.

Równie ważne w zjawiskowych zbiorach muzeum są eksponaty związane z białostockim przemysłem z XIX i XX wieku. Niestety, ich liczba została drastycznie ograniczona przez tragiczne wydarzenia, jakie miały miejsce podczas II wojny światowej. Mimo to, stara się ono nieustannie wzbogacać swoją kolekcję, co więcej, znajdują się w niej takie przedmioty jak kafle z zakładu Jana Kucharskiego, butelki po oranżadzie produkowanej w Białymstoku oraz opakowania po papierosach wytwarzanych w Fabryce Tytoniu Fajwela Jankowskiego.

Zgromadzone przez lata artefakty tego działu są zorganizowane na stałej wystawie „W białostockiej kamienicy”, która doskonale ilustruje życie codzienne białostockich mieszkańców przełomu XIX i XX wieku. Ponadto, w ramach stałej ekspozycji „Białostocki salon artystyczny” można podziwiać obrazy lokalnych artystów z okresu międzywojennego.

Ikonografia

Kolekcja ikonograficzna, której zasoby przekraczają 35 000 obiektów, obejmuje fotografie, negatywy, pocztówki, staloryty, drzeworyty oraz albumy. W tej okazałej zbiorze szczególnie wyróżnia się największa w Polsce kolekcja fotografii, które uwieczniają Białystok. Jest ona niezwykle popularna wśród zwiedzających oraz badaczy lokalnej historii. W skład zbioru wchodzą także cenne obiekty z całego Podlasia, Wileńszczyzny, Grodzieńszczyzny oraz kresów. Szczególne zwrócenie uwagi zasługuje na obszerną kolekcję fotografii autorstwa Zdzisława Zaremby, która dokumentuje historię Białegostoku oraz województwa podlaskiego od lat pięćdziesiątych do osiemdziesiątych XX wieku.

Archiwalia

W zbiorach archiwalnych znajduje się obecnie ponad 14 000 zabytków, z najstarszymi pochodzącymi z XVII wieku. Najcenniejsze dokumenty, do których należą rzadkie egzemplarze z czasów Jana Klemensa Branickiego, to między innymi Przywilej Cechowy z 1769 roku. Dominująca część dokumentów zbieranych w Muzeum koncentruje się na historii Białegostoku, zawierając archiwa rodzinne oraz dokumenty dotyczące mniejszości narodowych zamieszkujących miasto, takich jak Żydzi, Niemcy, Rosjanie oraz Tatarzy. Interesującą częścią są także dokumenty związane z przemysłem, edukacją, kulturą i aspekty życia społecznego miasta. Szczególnie godne uwagi są druki reklamowe lokalnych przedsiębiorstw oraz zbiory gazet, w tym „Gazeta Białostocka”, pierwsza gazeta wydawana w języku polskim w latach 1912–1915. Wśród dokumentacji zgromadzone są również mapy i plany miasta z XIX i XX wieku, a także materiały dotyczące najnowszej historii oraz wojennych losów mieszkańców Białegostoku.

Numizmaty

W kolekcji numizmatycznej znaleźć można zarówno polskie, jak i zagraniczne monety oraz banknoty, w tym bony i papiery wartościowe, medale, żetony i inne dokumenty. Najstarsze z monet mają około 2300 lat i pochodzą z Grecji. Osobliwym elementem tej kolekcji są rzadkie półgrosze litewskie Zygmunta II Augusta, wybijane w mennicy tykocińskiej. Warto również zwrócić uwagę na bilety skarbowe z czasów insurekcji kościuszkowskiej z 1794 roku, które należą do najciekawszych banknotów.

Kolekcja ta z dużą częścią składa się ze znalezisk, a jednym z bardziej imponujących jest skarb pochodzący z Sejn, składający się z 81 monet (31 złotych, 22 srebrnych i 28 miedzianych). Inną interesującą grupą są znaleziska z Idźki-Wykno, gdzie odkryto prawie 6000 boratynek koronnych i litewskich, oraz skarb z Drohiczyna zawierający półgrosze Jagiełły. Obecnie zbiory gabinetu liczą ponad 20 000 zabytków.

Plakaty

Kolekcja plakatów w Muzeum Historycznym składa się z 580 artefaktów, datowanych głównie na lata 1944–1980, wzbogacających zasoby muzealne.

Fotografia Wiktora Wołkowa

Warto również zwrócić uwagę na kolekcję fotografii Wiktora Wołkowa, która liczy 10 000 negatywów, diapozytywów oraz odbitek jego prac. Słynny fotografik polski pozostawił po sobie nieoceniony dorobek, który dokumentuje lokalną historię.

Stałe ekspozycje

• w białostockiej kamienicy – prezentacja wnętrz bogatego domu mieszczanina z przełomu XIX i XX wieku,
• makieta barokowego miasta – imponujący model Białegostoku z końca XVIII wieku,
• odzyskana historia – hotel „Ritz” – ekspozycja przedstawiająca historię zniszczonego po II wojnie światowej białostockiego hotelu.

Muzeum regularnie organizuje różnorodne wystawy czasowe, które poświęcone są historii miasta i regionu, wzbogacając ofertę kulturalną.

Edukacja

Muzeum Historyczne oferuje niezwykle bogaty program edukacyjny dla dzieci oraz młodzieży. Oprócz stałej oferty, tworzone są również specjalne cykle zajęć edukacyjnych dostosowanych do wystaw czasowych. Jest to jedyne muzeum w Białymstoku, które przygotowuje indywidualne zajęcia zgodne z zamówieniem nauczycieli. Muzeum współpracuje z lokalnymi uczelniami, szkołami oraz instytucjami kultury, jak również organizacjami pozarządowymi, co czyni je miejscem otwartym na społeczność.

Siedziba

Rys architektoniczny

Siedziba Muzeum Historycznego usytuowana przy ul. Warszawskiej 37 to jedno z najciekawszych dzieł architektury reprezentujących secesyjny styl klasycyzujący w Białymstoku. Budynek wyróżnia się rozbudowaną bryłą, która od podwórza posiada wyraźny ryzalit oraz dołączoną oficynę. Wejście główne umiejscowiono na zachodnim krańcu budynku, zarysowane odważnymi, zwężającymi się w górę lizenami, które są połączone wyrazistym gzymsem. Po drugiej stronie znajduje się przejazd zamykany łukiem, umożliwiający dostęp do podwórza.

Fasada budynku jest bogato zdobiona detalami architektonicznymi typowymi dla secesji, takimi jak kwiaty słonecznika, festony laurowe, obeliski i urny z niesionymi zniczami. Wnętrza zachowały swój autentyczny układ, a ponadto posiadają wyspecjalizowany wystrój sztukatorski sufitów, który pierwotnie był polichromowany. Oryginalne elementy stolarskie, klatka schodowa z marmurowymi stopniami oraz kunsztownie wykuta balustrada dodają dodatkowego uroku temu miejscu.

Historia budynku

W roku 1910 na działce, która należała do Adolfa Kryńskiego, istniał niewielki budynek. Prawdopodobnie właśnie w tym roku został on sprzedany Wolfowi oraz Berce Lurie, którzy rozpoczęli jego przebudowę. Prace nad rozbudową prowadziło białostockie Przedsiębiorstwo Robót Budowlanych pod kierownictwem Antoniego Roledera. Efektem tych działań było powstanie w latach 1910–1913 reprezentacyjnego pałacyku, charakteryzującego się dekoracyjną, secesyjną elewacją. Choć architekt budynku nie jest znany, przypuszcza się, że może być to ta sama osoba, która zaprojektowała pałac Chaima Nowika przy ul. Lipowej.

W 1923 roku Lurie sprzedali nieruchomość Samuelowi Hirszowi Cytronowi, który był współwłaścicielem fabryki włókienniczej w Supraślu. Nowy właściciel dążył do usunięcia białostockiego Kuratorium Okręgu Szkolnego, które zajmowało budynek od 1921 roku, ale nie miało formalnych dokumentów najmu. Sprawę załatwiono polubownie, a administracja oświatowa pozostała w budynku przez następne lata. W okresie międzywojennym zamieszkiwał tu syn Samuela, Beniamin Cytron, który wynajmował pomieszczenia Inspektoratowi Szkolnemu, a na parterze znajdowały się biura Izby Skarbowej.

W latach czterdziestych ubiegłego stulecia budynek był wykorzystywany przez Towarzystwo Krajowe Prus Wschodnich, a w lipcu 1944 roku przeszedł pod zarząd wojskowej administracji radzieckiej. W 1947 roku został przekazany Wojewódzkiemu Urzędowi Bezpieczeństwa Publicznego. Od lat pięćdziesiątych do 1974 roku, w budynku miała swoją siedzibę Powiatowa Komenda Milicji Obywatelskiej. Z kolei od 1976 roku funkcjonowało tutaj Muzeum Ruchu Rewolucyjnego, które w 1990 roku przekształcone zostało w Muzeum Historyczne Oddział Muzeum Podlaskiego w Białymstoku.

Dziś budynek Muzeum Historycznego stanowi jeden z kluczowych punktów na otwartym w czerwcu 2008 roku Szlaku Dziedzictwa Żydowskiego w Białymstoku. Szlak został opracowany przez zespół doktorantów oraz studentów UwB, którzy działali jako wolontariusze w ramach Fundacji Uniwersytetu w Białymstoku.

---

Oceń: Muzeum Historyczne w Białymstoku

---