Ulica Warszawska w Białymstoku

---

Historia głównej ulicy Bojar

Białystok, kluczowe miasto o istotnym znaczeniu przemysłowym, zyskało nowy blask od roku 1832. Wtedy to wprowadzone wysokie cło na importowane wyroby tekstylne do carskiego imperium było głównym czynnikiem, który przyciągnął wielu fabrykantów z Łodzi oraz Zgierza do rozpoczęcia działalności w Białymstoku. W przeciągu pięćdziesięciu lat, miasto przekształciło się w jeden z największych ośrodków przemysłu włókienniczego w owym czasie w Rosji.

Typowe dla tamtych czasów, wokół pałacu Branickich oraz Starego Miasta zaczęły powstawać nowe, chaotycznie rozwijające się przedmieścia, wśród których znajdowały się również Bojary. Ludność tych nowych dzielnic, często ubodzy imigranci ze wsi, przynosiła ze sobą bogaty bagaż wiejskich tradycji, co objawiało się m.in. w rozkładzie budynków, zachowaniach oraz sposobie życia. Osoby te reprezentowały różne regiony, co prowadziło do wielkiej różnorodności architektury budowanych obiektów.

Okres drugiej wojny światowej przyniósł ze sobą tragiczną politykę niemieckich okupantów, której celem była likwidacja lokalnego dziedzictwa kulturowego. Ciekawym aspektem tej polityki było to, że dziewiętnastowieczne drewniane dzielnice, takie jak Bojary, nie były traktowane jako cenne zasoby, co przyczyniło się do ich przetrwania. Jednak po wojnie, pod rządami władz popieranych przez sowiecką Rosję, zaczęto dostrzegać te dzielnice jako zagrożenie dla preferowanego modelu organizacji życia społecznego. W wszystko, co miało indywidualne cechy, władze starały się uderzyć, co prowadziło do moralnego i estetycznego kryzysu w świecie architektury lat osiemdziesiątych XX wieku.

W tym czasie architekci zyskali nową świadomość i zrozumieli, że Bojary, które były w trakcie wyburzeń, kryją w sobie wiele zapomnianych wartości. W wyniku tego powstała idea zachowania tej dzielnicy w jej dotychczasowym kształcie. Seminarium w Hołnach Mejera, które odnosiło się do regionalnej architektury, wsparło tę inicjatywę, ogłaszając „Manifest Bojarski”.

Rok 1989 przyniósł kolejne zmiany, kiedy to rozszerzono obszar ochrony konserwatorskiej na Bojarach. Ta decyzja spotkała się z oporem ze strony mieszkańców, co skutkowało wstrzymaniem działań dotyczących tej dzielnicy. Dziś, spacerując po Bojarach, można poczuć niepowtarzalną atmosferę wsi w sercu miasta.

Otoczenie

Wzdłuż ulicy Warszawskiej w Białymstoku można podziwiać wiele cennych zabytków, które przypominają o historycznym dziedzictwie tego miasta. Oto najważniejsze z nich:

• ul. Warszawska 3 – Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej,
• ul. Warszawska 7 – Pałac Tryllingów,
• ul. Warszawska 7a – Dom Starodworski,
• ul. Warszawska 8 – VI Liceum Ogólnokształcące im. Króla Zygmunta Augusta,
• ul. Warszawska 15 – Szpital Położniczo-Ginekologiczny,
• ul. Warszawska 19 – Centrum im. Ludwika Zamenhofa,
• ul. Warszawska 27 – Kamienica Szturmanów,
• ul. Warszawska 29 – Podlaski zarząd okręgowy PCK,
• ul. Warszawska 37 – Pałac Cytronów (obecnie Muzeum Historyczne),
• ul. Warszawska 40 – Kamienica Michała Malinowskiego,
• ul. Warszawska 42 – Kamienica Świńskiego,
• ul. Warszawska 46 – Archidiecezjalne Wyższe Seminarium Duchowne,
• ul. Warszawska 46a – Kościół św. Wojciecha,
• ul. Warszawska 50 – Katedra Teologii Katolickiej Uniwersytetu w Białymstoku,
• ul. Warszawska 57 – Kamienica Abrama Cytrona,
• ul. Warszawska 63 – Kamienica pana Trębickiego, obecnie siedziba Wydziału Ekonomii i Zarządzania Uniwersytetu w Białymstoku,
• ul. Warszawska 64 – Zabytkowa kamienica mieszkalna wybudowana przez pierwszego dyrektora Zakładu energetycznego w Białymstoku,
• ul. Warszawska 65 – Zabytkowe budynki dawnej Państwowej Wytwórni Wódek (do 2023 r. mieścił się tutaj II Komisariat Policji w Białymstoku).

Pałac Tryllingów – ul. Warszawska 7

Budowa rezydencji przez Helenę i Chaima Tryllingów rozpoczęła się w 1898 roku. Architektura tego pałacyku odznacza się eklektycznym stylem charakterystycznym dla końca XIX wieku. Tuż przed wybuchem II wojny światowej Tryllingowie zdecydowali się sprzedać pałac i emigrowali do Stanów Zjednoczonych. Po wojnie, jako mienie opuszczone, pałac przeszedł w ręce Skarbu Państwa.

Szpital Żydowski – ul. Warszawska 15

Obecnie pełni funkcję szpitala ginekologiczno-położniczego. Ta placówka medyczna została założona przez Izaaka Zabłudowskiego w 1872 roku i była jednym z najbardziej nowoczesnych szpitali nie tylko w przedwojennej Polsce, ale także na całym świecie. Szpital był również kolatorem Synagogi Chorszul.

Pałacyk Cytronów – ul. Warszawska 37

Aktualnie w obiekcie mieści się Muzeum Historyczne, które jest znakomitym przykładem architektury secesyjnej. XIX-wieczny pałac został zbudowany przez białostockiego fabrykanta Szmuela Cytrona. W stałej ekspozycji muzeum znajduje się makieta XVIII-wiecznego, barokowego Białegostoku, która z niesamowitą dbałością odtwarza miasto z okresu po śmierci Jana Klemensa Branickiego.

Kościół ewangelicko-augsburski pw. św. Jana

Obecnie funkcjonuje jako kościół rzymskokatolicki pw. św. Wojciecha BM przy ul. Warszawskiej 46a. Został wzniesiony w latach 1909-1912 w stylu neoromańskim z czerwonej cegły, według projektu architekta Jana Wendde z Łodzi. Świątynia zbudowana jest na planie krzyża greckiego, z prezbiterium zamkniętym półkolem, ograniczonym prostokątnymi zakrystiami. Wnętrze kościoła jest halowe, trójnawowe, a jego najbardziej wyróżniającym się elementem jest imponujący witraż, wykonany w Wiedniu.

Pałacyk Cytronów, Szpital Żydowski oraz Pałac Tryllingów należą do punktów Szlaku Dziedzictwa Żydowskiego w Białymstoku, który został otwarty w czerwcu 2008 roku. Szlak został opracowany przez grupę doktorantów i studentów UwB oraz wolontariuszy Fundacji Uniwersytetu w Białymstoku.

---

Oceń: Ulica Warszawska w Białymstoku

---