Sąd Okręgowy w Białymstoku

---

Status prawny

Sąd okręgowy w Polsce pełni kluczową rolę w systemie wymiaru sprawiedliwości, jednak nie posiada osobowości prawnej. Zasadniczo to sądy rejonowe orzekają w pierwszej instancji, natomiast sąd okręgowy zajmuje się sprawami zbrodni oraz niektórymi występkami jako sąd pierwszej instancji. W sytuacjach, gdy sprawa ma szczególne znaczenie lub jest złożona, sąd apelacyjny, na wniosek sądu rejonowego, może przekazać daną sprawę do rozpoznania przez sąd okręgowy.

Sąd Okręgowy w Białymstoku wchodzi w skład systemu władzy sądowniczej, który sprawuje wymiar sprawiedliwości zgodnie z zasadami zawartymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Organizacja oraz funkcjonowanie tego sądu regulowane są przez ustawę o ustroju sądów powszechnych oraz odpowiednie akty wykonawcze.

Zakres działania tego sądu obejmuje przede wszystkim rejonowe jednostki sądowe znajdujące się w:

• Białymstoku,
• Bielsku Podlaskim,
• Sokółce.

Historia Sądu

Okres międzywojenny

W czasie trwania II wojny światowej, miasto Białystok znalazło się najpierw pod kontrolą Związku Sowieckiego, a później zostało okupowane przez Niemców, co miało tragiczne konsekwencje dla miejscowej inteligencji. W szczególności do ofiar tego okresu należy zaliczyć pracowników przedwojennego Sądu Okręgowego.

Ich pamięć uczczono poprzez specjalną tablicę, która została umieszczona w holu na I piętrze budynku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, znajdującym się przy ul. A. Mickiewicza 5, gdzie wcześniej funkcjonował sąd okręgowy. Ta tablica, ufundowana przez pracowników białostockiego wymiaru sprawiedliwości oraz rodziny pomordowanych, została odsłonięta 23 stycznia 1993 roku przez ministra sprawiedliwości Zbigniewa Dykę i Jadwigę Budlewską, która była córką ostatniego prezesa Sądu Okręgowego w Białymstoku, Józefa Ostruszki. Jego nazwisko znajduje się na początku listy ofiar, które zginęły w tymże okresie.

Aktualnie

Obecnie, Sąd Okręgowy w Białymstoku, zlokalizowany przy ul. M. Skłodowskiej-Curie 1, został ustanowiony 1 stycznia 1999 roku w wyniku zmian wprowadzonych przez ustawę reformującą system sądownictwa, a także na podstawie rozporządzenia ministra sprawiedliwości wydanego 30 grudnia 1998 roku. Warto zauważyć, że sąd ten powstał z przekształcenia działającego wcześniej w tej samej lokalizacji Sądu Wojewódzkiego w Białymstoku, co świadczy o kontynuacji tradycji wymiaru sprawiedliwości w regionie.

Struktury organizacyjne

W ramach polskiego systemu prawnego, sądy okręgowe odgrywają kluczową rolę w strukturach sądów powszechnych, zajmując się szeroką gamą spraw związanych z prawem. W ich gestii znajdują się roztrzyganie kwestii z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, jak również prawa pracy oraz ubezpieczeń społecznych, chyba że sprawy te są zastrzeżone dla innych instytucji sądowych.

Sąd Okręgowy w Białymstoku posiada różnorodne wydziały, z których każde odpowiada za określony obszar działalności prawnej:

• Wydział I Cywilny – specjalizuje się w rozpoznawaniu w I instancji spraw cywilnych oraz rodzinnych,
• Wydział II Cywilny Odwoławczy – zajmuje się rozpatrywaniem spraw cywilnych w II instancji oraz spraw z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, a także postępowaniami dotyczącymi osób uzależnionych od alkoholu oraz sprawami nieletnich,
• Wydział III Karny – odpowiada za sprawy z zakresu prawa karnego w pierwszej instancji oraz rozpoznawanie spraw dotyczących unieważnienia orzeczeń wobec osób represjonowanych niezależnie od ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. na rzecz niepodległości Państwa Polskiego,
• Wydział IV Penitencjarny – zajmuje się sprawami penitencjarnymi oraz nadzorem nad wykonywaniem orzeczeń karnych, obejmując sprawy związane z postępowaniem wykonawczym w obszarze prawa karnego,
• Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych – zajmuje się rozstrzyganiem spraw związanych z prawem pracy w I i II instancji oraz ubezpieczeniami społecznymi. Należy podkreślić, że postępowania dotyczące ubezpieczeń społecznych oraz odwołań z zakresu sądów pracy odbywają się na ogół bezpłatnie (zgodnie z art. 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych), chyba że ZUS reprezentowany jest przez radcę prawnego, co pozwala mu na ubieganie się o zwrot kosztów zastępstwa procesowego. Koszty ponosi strona przegrywająca,
• Wydział VII Gospodarczy – rozpatruje sprawy gospodarcze w I i II instancji,
• Wydział VIII Karny Odwoławczy – zajmuje się sprawami z zakresu prawa karnego w II instancji, sprawami o wykroczenia oraz sprawami przeciwko nieletnim, które popełniły czyn karalny, w przypadku zastosowania środków poprawczych lub gdy środek odwoławczy zawiera wniosek o orzeczenie takiego środka.

Tak złożona struktura działań sądów okręgowych umożliwia efektywne zarządzanie różnorodnymi sprawami prawnymi w Białymstoku.

Obchody 100-lecia Sądu

Obchody stulecia funkcjonowania Sądu Okręgowego w Białymstoku były szczególnym wydarzeniem, które odbyło się w dwóch etapach. I część miała miejsce 1 sierpnia 2019 r., zbieżnie z setną rocznicą powołania tej instytucji w niepodległym Białymstoku. W skład uroczystości weszło uroczyste zebranie w sądzie, a także nabożeństwa, które miały miejsce w Soborze Prawosławnym św. Mikołaja oraz w Katedrze pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. W trakcie wieczornej mszy w Katedrze nawiązywano do przemówienia ks. dziekana Chaleckiego, które zostało wygłoszone dokładnie 100 lat temu podczas otwarcia Sądu, poruszającego kwestie znaczenia oraz zadań sądownictwa polskiego.

Natomiast druga część obchodów miała miejsce 11 października 2019 r. w sali kolumnowej Pałacu Branickich, w miejscu, gdzie niegdyś, 2 października 1919 r., odbyło się otwarcie sądu oraz zaprzysiężenie jego pierwszych sędziów. Pałac ten był pierwszą siedzibą dla Sądu Okręgowego w Białymstoku. Uroczystości zgromadziły wiele znakomitych gości, w tym wojewodę białostockiego, wiceprezydenta miasta, reprezentanta Ministra Sprawiedliwości, prezesa WSA w Białymstoku, a także prezesów sądów powszechnych, dyrektorów sądów, przedstawicieli zawodów prawniczych takich jak adwokaci, radcy prawni, komornicy, a także signatariuszy Uniwersytetu w Białymstoku, duchownych i pracowników sądu. Przybyły również rodziny przedwojennych prezesów oraz sędziów.

W ramach obchodów setnej rocznicy ustanowienia Sądu Okręgowego w Białymstoku, wydano książkę poświęconą historii tej instytucji pt. „Z dziejów Sądu Okręgowego w Białymstoku”, a także reprinty istotnych dokumentów historycznych, takich jak akt utworzenia Sądu z 12 lipca 1919 r. oraz dwa artykuły z „Dziennika Białostockiego” z 3 i 5 sierpnia 1919 r., które relacjonowały otwarcie instytucji. Uroczystość rozpoczęła się od odegrania hymnu państwowego, a następnie prezes Jolanta Korowin-Piotrowska wygłosiła mowę, podkreślającą wagę tego wyjątkowego wydarzenia.

Wszyscy obecni mieli możliwość składania życzeń i gratulacji, a pracownicy oraz asystenci Sądu Okręgowego w Białymstoku zostali odznaczeni medalami Ministra Sprawiedliwości. Ceremonię uświetniły występy chóru KWP w Białymstoku. W części wykładowej, na temat historii tej instytucji, wystąpili znakomici historycy: prof. Piotr Fiedorczyk, który omówił początki i działalność sądu w II Rzeczypospolitej, dr Marcin Niewiński, który przedstawił historię sądu w latach 1944-1998, oraz mgr Wiesław Wróbel, który mówił o miejscach, w których Sąd Okręgowy w Białymstoku miał swoje siedziby przez minione stulecie. Całe wydarzenie towarzyszyło również wydanie artykułów o historii Sądu publikowanych w „Kurierze Porannym”.

---

Oceń: Sąd Okręgowy w Białymstoku

---