Chorągiew Białostocka ZHP

---

Początki działalności harcerskiej na Podlasiu

Początki skautingu na terenie Białostocczyzny datuje się na rok 1912, kiedy to z inicjatywy Janusza Gąseckiego, ucznia siódmej klasy szkoły handlowej, powstała pierwsza drużyna skautowa. W skład drużyny wchodziło około 50 członków, którzy przyjęli imię księcia Józefa Poniatowskiego. Na skutek wybuchu I wojny światowej drużyna musiała przejść do działań konspiracyjnych.

Na 18 grudnia 1915 roku utworzono pierwszą drużynę żeńską, której drużynową została Pelagia Srzedzińska, uczennica piątej klasy. Drużyna ta przyjęła imię Tadeusza Kościuszki. 21 lutego 1916 roku zarówno skauci, jak i skautki z obu drużyn złożyli przyrzeczenie na swoich sztandarach, co stanowiło ważny krok w budowaniu wspólnoty.

W dniu 19 czerwca 1917 roku, na posiedzeniu Rady Pedagogicznej podjęto decyzję o utworzeniu Komendy Skautowej, co było milowym krokiem w organizacji ruchu harcerskiego w Białymstoku. Była to pierwsza Komenda, która opiekowała się harcerzami i harcerkami w tym mieście. Skład Komendy ujawniono 28 stycznia 1918 roku, a jej komendantem został Józef Zmitrowicz.

Harcerstwo białostockie w okresie międzywojennym

Po zakończeniu I wojny światowej, w 1919 roku, w Bielsku Podlaskim zaczęły powstawać pierwsze drużyny harcerskie. W październiku tegoż roku został utworzony hufiec Białystok, którego komendantem został ks. Stanisław Marcinkowski. Wówczas w strukturze hufca funkcjonowało 7 drużyn, skupiających łącznie 387 harcerek, harcerzy oraz zuchów, a także 11 instruktorów.

Na początku hufiec białostocki stanowił część Okręgu Polesko-Podlaskiego, z siedzibą w Brześciu nad Bugiem. Wiosną 1921 roku, Naczelnictwo Głównej Kwatery Żeńskiej oraz Naczelnictwo Głównej Kwatery Męskiej zatwierdziły powstanie Samodzielnego Hufca Białostockiego, zarówno w wersji żeńskiej, jak i męskiej. Komendantką hufca żeńskiego została Aleksandra Ciechanowiczówna-Sandomierska.

Latem tego samego roku, w Podlasku koło Grajewa zorganizowano pierwszy na tych terenach kurs instruktorski, co znacząco przyczyniło się do wzrostu kompetencji liderów harcerskich. W dekadzie lat 20. drużyny harcerskie rozwijały swoją działalność w wielu miejscowościach, takich jak: Augustów, Białystok, Bielsk Podlaski, Drohiczyn, Janów, Łapy, Sejny, Sokółka, Starosielce, Suwałki oraz Wysokie Mazowieckie.

W 1938 roku harcerstwo białostockie odnotowało imponujące liczby: 5643 dziewcząt w Organizacji Harcerek oraz 6445 chłopców w Organizacji Harcerzy. Przed wybuchem II wojny światowej we wzmacnianie ruchu harcerskiego zaangażowano również Pogotowie Harcerek, którego komendantką została Walerią Waszkiewicz.

Szare Szeregi – ZHP w czasie II wojny światowej

Po rozpoczęciu działań wojennych młodzież harcerska aktywnie uczestniczyła w działaniach obronnych, gdzie wykonywali różnorodne zadania, takie jak akcje zwiadowcze, a także pełnili ważne funkcje w punktach sanitarnych oraz szpitalach polowych. W okresie od 17 września 1939 roku do 21 czerwca 1941 roku na terenach Białostocczyzny, które były pod kontrolą administracyjną radziecką, harcerstwo zawiesiło swoją aktywność.

W roku 1942 w Białymstoku rozpoczęła działalność grupa Szarych Szeregów, której na czołowej pozycji znajdował się komendant Tadeusz Kamiński, znany również jako „Podlasiak”. Dowództwo plutonu sprawował Zbigniew Kamiński, którego pseudonim brzmiał „Wiąz”. Grupa ta w ramach Chorągwi Białostockiej przyjęła kryptonimy „Biały” oraz „Żubr”, co odzwierciedlało ich postawę oraz cele.

Działalność po II wojnie światowej

Harcerstwo w regionie zaczęło się odradzać w momencie, kiedy Białystok został wyzwolony, co miało miejsce 27 lipca 1944 roku. Wkrótce po tym, na przełomie sierpnia i września tego roku, w mieście zorganizowano pierwszy kurs drużynowych po zakończeniu działań wojennych. 10 stycznia 1945 roku na stanowisko komendanta chorągwi powołano hm. Stanisława Moniuszkę. Pierwsze drużyny skupiły się na działaniach związanych z przygotowaniem szkół do nowego roku szkolnego, a także na odgruzowywaniu miasta. Dodatkowo, w polowych szpitalach przyfrontowych prowadzono różne aktywności kulturalne.

W dniu 8 października 1946 roku utworzono osobną chorągiew żeńską, którą objęła Bronisława Tkaczukowa. Po zaledwie kilku latach, 11 lutego 1949 roku, męska i żeńska chorągiew zostały połączone, a na stanowisko komendanta mianowano Jana Jędrachowicza. Jednak w 1950 roku działalność instytucji harcerskich została wstrzymana, a harcerze (ponad 3 tys.) dołączyli do Związku Młodzieży Polskiej.

Na mocy rozkazu Głównej Kwatery Harcerstwa z 10 stycznia 1957, Chorągiew Białostocka wznowiła swoją działalność. Wacław Jakubowski został nowym komendantem, a stanowisko zastępcy objęła Bronisława Tkaczukowa. Nowo powstała chorągiew podejmowała wiele inicjatyw mających na celu aktywizację środowiska wiejskiego. W tym okresie powstały pierwsze bazy harcerskie, takie jak ta w Suchej Rzeczce.

Jednym z kluczowych działań chorągwi była akcja „Harcerska Służba Białostocczyźnie – contra B”, która promowała zadania związane z kulturą i edukacją, a także turystyką oraz ochroną środowiska. Duży nacisk kładziono również na rozwijanie sprawności fizycznej młodzieży. Reprezentacja chorągwi odnosiła znaczne sukcesy podczas Centralnych Manewrów Techniczno-Obronnych ZHP, zdobywając m.in. I miejsce podczas IV i II miejsce w V edycji tych manewrów.

Oprócz tego, chorągiew organizowała różnorodne formy wypoczynku oraz rajdy, takie jak Harcerski Rajd Szlakami Miejsc Pamięci Narodowej, który trwał od 1976 roku, oraz letni rajd pieszy „Szlakiem gen. Walerego Wróblewskiego” w latach 1973-1976. Warto również podkreślić, że Chorągiew Białostocka prowadziła stałą współpracę z Ochotniczą Strażą Pożarną, mając na celu zmniejszenie ryzyka pożarowego oraz szerzenie zasad bezpieczeństwa. Za te działania chorągiew została odznaczona złotym medalem „Za Zasługi dla Pożarnictwa”.

W 1961 roku, Chorągiew Białostocka otrzymała sztandar, który został ufundowany przez lokalną społeczność. W latach 70. i 80. postacią szczególnie cenioną w chorągwi był Walery Wróblewski, znany działacz rewolucyjno-demokratyczny, a zarazem jeden z dowódców powstania styczniowego oraz generał Komuny Paryskiej.

Chorągiew Białostocka została uhonorowana wieloma odznaczeniami, w tym złotą odznaką „Zasłużony Białostocczyźnie”, złotym medalem „Za Zasługi dla Pożarnictwa”, medalem z okazji 200-lecia Komisji Edukacji Narodowej, a także odznaką „Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej”.

Komendanci Chorągwi

Historia komendantów Chorągwi Białostockiej ZHP jest niezwykle bogata i różnorodna. Od momentu jej powstania, przez całe lata przewinęło się wielu zasłużonych liderów, którzy mieli istotny wpływ na rozwój działalności harcerskiej w regionie.

W okresie lat 1924–1930, na czołowych stanowiskach w Chorągwi Harcerek znalazły się:

• Aleksandra Ciechanowiczówna-Sandomierska (1924-1927),
• Sabina Gründlowa (p.o., 1927-1930).

W okresie 1923–1939, Chorągiew Harcerzy była kierowana przez następujących komendantów:

• Alfred Niwiński (1923-1924),
• Marian Krawczyk (1924-1926),
• Grygiel Cels (referent GK ds. Ch.B., 1926),
• Stefan Wyrzkowski (referent, 1926-1931),
• Kazimierz Czereyski (referent, 1931),
• Eugeniusz Sikorski (1931-1932),
• Leonard Mokicz (1932-1935),
• Stefan Łopatecki (1935-1939).

W trudnych latach II wojny światowej, Komendanci Chorągwi Białostockiej Szarych Szeregów od 1939 do 1945 roku to:

• Gabriel Pietraszewski (X 1939 – IV 1940),
• Marian Dakowicz (IV-VII 1940),
• Ryszard Kaczorowski (VII 1940),
• Jerzy Szarzyński (p.o., X 1943 – VII 1944),
• Henryk Kraszewski (VII 1944).

Po zakończeniu wojny, w latach 1945 i następnych, Chorągiew Białostocka była prowadzona przez:

• Stanisław Moniuszko (chorągiew męska – 1945-1949),
• Bronisława Tkaczukowa (chorągiew żeńska – 1946-1949),
• Jan Jędrachowicz (1949-1950),
• Wacław Jakubowski (1957-1960),
• Bronisław Ignasiak (1960-1965),
• Tadeusz Błaszczyk (1965-1966),
• Tadeusz Dziubiński (1966-1969),
• Zbigniew Kamionowski (1969-1972),
• Stefan Kęska (1972-1979),
• Zbigniew Borawski (1979-1981),
• Jan Masłowski (1981-1986),
• Stefan Pawłowski (1986-1992),
• Teresa Hernik (1992-2000),
• Waldemar Borysewicz (2000-2001),
• Piotr Witaszczyk (2002),
• Adam Tabota (2002-2003),
• Tomasz Kuc (p.o., 2003),
• Andrzej Bajkowski (2003-2014),
• Hanna Horodeńska (2014-2018),
• Krzysztof Jakubowski (od 2018).

Każdy z tych komendantów wniósł coś szczególnego do harcerskiego ruchu, kształtując jego tradycje i wartości w trudnych czasach.

Chorągiew Białostocka współcześnie

Chorągiew Białostocka Związku Harcerstwa Polskiego, będąca istotnym elementem ruchu harcerskiego, składa się aktualnie z dziewięciu hufców, co zostało potwierdzone w roku 2023. Na dzień 1 stycznia 2023 roku w organizacji zarejestrowanych jest 5264 członków. Obecnie funkcję komendanta pełni hm. Krzysztof Jakubowski, który prowadzi działalność zgodnie z ideami harcerskimi.

Hufce

Hufiec	Adres	Komendant
Augustów	ul. Zarzecze 3A 16-300 Augustów	phm. Paweł Furmanik
Białystok	ul. Sienkiewicza 22 15-420 Białystok	phm. Justyna Gerasimiuk
Bielsk Podlaski	ul. Widowska 1/1 17-100 Bielsk Podlaski	phm. Ewa Aciuszkiewicz
Hufiec „Biebrzański” w Grajewie	ul. Ełcka 30 19-200 Grajewo	hm. Elwira Wierzbicka
Kolno	ul. Marii Dąbrowskiej 4 18-500 Kolno	hm. Martyna Fankulewska
Hufiec „Nadnarwiański” w Łomży	ul. Polowa 11a 18-400 Łomża	hm. Wiesław Domański
Sokółka	ul. Grodzieńska 1 16-100 Sokółka	hm. Łukasz Kojta
Suwałki	ul. Zastawie 38A 16-400 Suwałki	hm. Agnieszka Jasielon
Wschodniomazowiecki w Zambrowie	ul. Cmentarna 1 Zambrów	pwd. Bartosz Dąbrowski

Organizacja Chorągwi obejmuje różne hufce, których działalność ukierunkowana jest na rozwój młodzieży w regionie Białegostoku i okolicach. Każdy z hufców ma swoje unikalne cechy i lokalne tradycje, co wzbogaca ofertę harcerską w tym malowniczym regionie Polski.

---

Oceń: Chorągiew Białostocka ZHP

---