Park Konstytucji 3 Maja w Białymstoku

---

Historia parku

Na południowych obrzeżach Białegostoku rozciągał się rozległy teren Lasu Zwierzynieckiego, znany jako istotne miejsce łowów dla rodu Branickich. Obszar ten miał około 14 wiorst obwodu oraz zajmował powierzchnię przekraczającą 34 ha. W roku 1920 obszary leśne zostały przekształcone w Park Miejski 3 Maja. Aktualnie park Zwierzyniec sąsiaduje na północy z terenami pałacowo-parkowymi, do których można dotrzeć poprzez rondo placu Katyńskiego oraz Aleję Zakochanych w parku Planty.

W wyniku likwidacji zajezdni tramwajowej znajdującej się przy ulicy Świętojańskiej w 1935 roku, powstała wyjątkowa perspektywa: z jednej strony w stronę parku Zwierzyniec, z drugiej na powstający Dom Ludowy im. marszałka J. Piłsudskiego (1934–1938), który obecnie pełni funkcję Teatru Dramatycznego. Dzięki temu uzyskano harmonijne połączenie Parku Miejskiego 3 Maja z Parkiem Miejskim im. księcia J. Poniatowskiego przez park Planty.

W centralnej części parku Zwierzynieckiego znajduje się szeroka aleja spacerowa, która stanowi główną oś widokową. Aleja ta przechodzi przez dwa ronda, zakończona trzecim, mniejszym. Na pierwszym z rond zlokalizowano pomnik upamiętniający żołnierzy 42 pułku piechoty, który został odsłonięty 30 listopada 1930 roku, w setną rocznicę wybuchu powstania listopadowego. Rzeźba alegoryczna, reprezentująca rzymską boginię wojny – Bellonę, ukazuje moment, w którym ona podtrzymuje rannego żołnierza.

Nieopodal, pomnik Konstytucji 3 Maja, znajduje się pomiędzy Akcentem ZOO a ulicą Zwierzyniecką, usytuowany na niewielkim wzniesieniu, które ozdobiono trzema dębami. Równocześnie w ich otoczeniu zasadzono okrąg z 11 drzew lipowych. Ta efektowna kompozycja jest zaakcentowana pięcioma alejkami prowadzącymi do dębów, które otoczono okrągłą aleją.

Wschodnia część parku przylega do tzw. trasy Kopernikowskiej, łączącej ulicę Zwierzyniecką z ul. Cz. Miłosza. Nowo powstały odcinek drogi nosi nazwę Świętego ojca Pio. Białystok jest jednym z niewielu miast, które oferują możliwość przejścia trasy ze śródmieścia do granic miasta, korzystając jednocześnie z uroków terenów zielonych.

Park został wpisany do rejestru zabytków pod numerem A-138 w dniu 30 grudnia 1986 roku.

Architektura

W przestrzeni Zwierzyńca można podziwiać szereg pomników oraz budowli, które niosą ze sobą bogatą historię.

Pomnik 42 Pułku Piechoty

Osobny artykuł: Pomnik żołnierzy 42 PP w Białymstoku. Ten obelisk upamiętnia odzyskanie przez Polskę niepodległości oraz żołnierzy 42 pułku piechoty, który od 1922 roku miał swoją siedzibę w Białymstoku, zlokalizowanym nad rzeką Białą. Wcześniej pułk wziął udział w zaciekłych walkach pod Mławą oraz odniósł sukces w starciach z radzieckimi wojskami nad Wkrą. Pomnik ten jest hołdem dla poległych oficerów i żołnierzy zarówno w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 roku, jak i polsko-ukraińskiej w 1919 roku.

Twórcą pomnika jest rzeźbiarz i legionista Jakub Juszczyk, który nadał swojemu dziełu tytuł „Jeszcze Polska nie zginęła”. Niestety, wiosną 1940 roku pomnik został zniszczony z rozkazu NKWD przez żołnierzy Armii Czerwonej. Dziś jednak, po rekonstrukcji wykonanej przez artystów Krzysztofa Gąsowskiego i Krzysztofa Jakubowskiego, znowu można go podziwiać w pierwotnej lokalizacji, gdzie został uroczyście odsłonięty 3 maja 1997 roku.

Cmentarz wojskowy

Cmentarz wojskowy, znajdujący się w parku przy ulicy 11 Listopada, to miejsce spoczynku dla:

• żołnierzy Wojska Polskiego, którzy zginęli w I i II wojnie światowej,
• żołnierzy z Armii Czerwonej i Armii Radzieckiej,
• żołnierzy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, milicjantów oraz członków lokalnego ruchu oporu AK.

Na cmentarzu znajduje się także pomnik – ołtarz, zaprojektowany przez Jarosława Giryna, który odsłonięto w 1932 roku, a także symboliczna mogiła ofiar Katynia oraz płyta Grobu Nieznanego Żołnierza z roku 1920, przeniesiona po II wojnie z Rynku Kościuszki.

Opera i Filharmonia Podlaska

Osobny artykuł: Opera i Filharmonia Podlaska. Od 1953 roku działa Państwowa Orkiestra Symfoniczna, która w 1974 roku uzyskała status Filharmonii Białostockiej. Dwa lata później przeniosła się do nowej siedziby, gdzie znajduje się profesjonalna sala koncertowa przy ul. Podleśnej 2 w obrębie parku.

W ramach tworzonych planów dotyczących narodowej instytucji kultury, powstała Opera i Filharmonia Podlaska – Europejskie Centrum Sztuki, a jej budowa trwała od 2006 do 2012 roku w parku Centralnym.

Pomnik Konstytucji 3 Maja

Osobny artykuł: Pomnik Konstytucji 3 Maja w Białymstoku. Pomnik, będący symbolem odzyskania przez Polskę niepodległości, został zrealizowany w 1921 roku, w 130. rocznicę ogłoszenia Konstytucji 3 maja. Uczczono w ten sposób pamięć symbolu wolności – Konstytucji, która stała się świętem 5 maja 1791 roku. Zaledwie kilka lat później, w 1795 roku, Polska doświadczyła III rozbioru.

W kwietniu 2007 roku, dzięki wsparciu władz Białegostoku, pomnik odzyskał swoje miejsce w przestrzeni publicznej. Miejsce zostało uporządkowane, zrealizowano alejkę wokół dębów, dodano trzy brakujące lipy oraz umieszczono tablicę pamiątkową. Honorowym patronatem przedsięwzięcia objął Ryszard Kaczorowski, były prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, a koordynatorem działań był prezydent miasta Tadeusz Truskolaski.

Akcent ZOO

Osobny artykuł: Akcent ZOO w Białymstoku. Na terenie parku znajduje się zoo, w którym można zobaczyć m.in. niedźwiedzie, dziki, żubry, konie oraz wiele innych zwierząt.

Przyroda

W Parku Zwierzynieckim rosną różnorodne gatunki drzew, w tym grab pospolity, dąb szypułkowy, sosna zwyczajna oraz brzoza brodawkowata. Można również napotkać jesion wyniosły, wiąz pospolity, topolę osikę oraz modrzew polski.

Park ten wyróżnia się trzema typami siedlisk leśnych, a są to: las świeży, las mieszany świeży oraz las wilgotny.

Las świeży

Dominującym siedliskiem w parku jest las świeży, który charakteryzuje się głównie obecnością drzew takich jak: dąb, wiąź, jesion oraz brzoza, z wyraźnym udziałem grabu. Znajdują się tu drzewa w doskonałej kondycji zdrowotnej, mające od 35 do 50 lat. Ciekawostką są starsze graby, które osiągają wiek od 70 do 80 lat i często wykazują obecność hub. Runo leśne tworzą między innymi: marzanka wonna, zawilec gajowy, zawilec żółty, gajowiec żółty, podagrycznik pospolity, fiołek leśny, jaskier rozłogowy oraz kuklik pospolity.

Las mieszany

Obszar leśny, który zajmuje siedlisko lasu mieszanych świeżych, jest znacznie mniejszy i znajduje się w południowej części całego kompleksu. Głównym gatunkiem drzew w tym miejscu jest sosna zwyczajna, także w wieku od 35 do 50 lat. Można dostrzec pewne zjawiska takie jak zanik pędu głównego oraz deformacje koron sosny. Drzewostan uzupełniają dąb szypułkowy oraz grab zwyczajny, a w runie leśnym występują: dąbrówka rozłogowa, szczawik zajęczy, gwiazdnica gajowa oraz sporadycznie czernica.

Las wilgotny

Typ siedliskowy zwany lasem wilgotnym jest porośnięty przeważnie olszą czarną, z pojawieniem się brzozy, natomiast pojedynczo napotkać można jesion, wiąz oraz dąb. W runie leśnym dołączają do niego: niecierpek pospolity, pokrzywa zwyczajna, kuklik pospolity, wigówka błotna oraz jaskier rozłogowy.

W całym obszarze Parku Zwierzynieckiego zauważalne jest wyraźne ograniczenie liczby gatunków iglastych. Duża ilość sosny i świerków jest dotknięta problemem suchych wierzchołków, co skutkuje całkowitym brakiem naturalnego odnawiania tego gatunku.

Rezerwat przyrody Las Zwierzyniecki

Rezerwat przyrody Las Zwierzyniecki został utworzony na mocy rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w 1996 roku. W jego obrębie obserwuje się proces naturalnego odnawiania lasów, czym objawia się pojawienie młodych drzew zwanych podrostem. Pod drzewostanem można zauważyć dolną warstwę ekosystemu, nazywaną podszytem, którą tworzą krzewy takie jak: kalina koralowa, porzeczka czarna, dereń świdwa oraz trzmielina zwyczajna. Dzięki dużej cienistości wewnętrznej części lasu, krzewy nie osiągają zbyt dużego zwarcia. W składzie drzewostanu dominuje grab z domieszką dębu, jesionu oraz klonu. Sporadycznie można spotkać lipę, osikę, wierzbę iwę, brzozę oraz świerk pospolity. W bardziej wilgotnych miejscach rośnie wiąz pospolity, który zasługuje na szczególną uwagę, ponieważ jest to rzadki składnik naturalnych wilgotnych grądów.

---

Oceń: Park Konstytucji 3 Maja w Białymstoku

---