Ryszard Kaczorowski

---

Życiorys

Wczesne lata

Ryszard Kaczorowski pochodził z rodziny szlacheckiej, a jego ród pieczętował się herbem Jelita. Był młodszym dzieckiem Wacława Kaczorowskiego oraz Jadwigi z Sawickich. W latach młodości mieszkał w Białymstoku, przy ul. Mazowieckiej 7, gdzie także przed wybuchem II wojny światowej pełnił rolę instruktora harcerskiego. Od najmłodszych dni angażował się w działalność harcerską.

Po zajęciu Białegostoku przez Armię Czerwoną, Kaczorowski zaangażował się w tworzenie Szarych Szeregów, pełniąc funkcję komendanta Okręgu Białostockiego. W tym czasie nawiązał również łączność między Szarymi Szeregami a Komendantem Związku Walki Zbrojnej. Niestety, 17 lipca 1940 roku został aresztowany przez NKWD. Po długim śledztwie, został skazany na karę śmierci przez Białoruski Najwyższy Sąd Radziecki. Po stu dniach spędzonych w celi śmierci, 10 maja jego wyrok został zamieniony na dziesięć lat w łagrach.

Ryszard Kaczorowski trafił na Kołymę, ale odzyskał wolność po podpisaniu umowy znanej jako układ Sikorski-Majski. W marcu 1942 roku wstąpił do Polskiej Armii w ZSRR, którą organizował generał Anders. Podczas kampanii we Włoszech, jako starszy strzelec, walczył w 3 Karpackim batalionie łączności, będącym częścią 3 Dywizji Strzelców Karpackich. Jego największym osiągnięciem było uczestnictwo w bitwie o Monte Cassino.

Na emigracji

Po zakończeniu wojny, Kaczorowski pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii, gdzie kontynuował edukację, kończąc Szkołę Handlu Zagranicznego. Przez 35 lat zdobywał doświadczenie zawodowe, pracując jako księgowy. Ponadto, jego aktywność w ZHP poszerzała się podczas jego pobytu za granicą. W 1946 roku uzyskał tytuł harcmistrza i przez wiele lat, w latach 1955–1967, pełnił rolę naczelnika harcerzy, a następnie, do 1988 roku, przewodniczył Związkowi Harcerstwa Polskiego na uchodźstwie. W 1968 roku otrzymał jubileuszową „Tarczę Lwowa”, wyróżniającą obchody 50-lecia Obrony Lwowa 1918–1968.

Jako doświadczony harcerz, pełnił również ważne funkcje w międzynarodowych wydarzeniach, takich jak Międzynarodowe Jubileuszowe Jamboree w 1957 roku oraz Światowy Zlot Harcerstwa na Monte Cassino w 1969 roku. Jego zaangażowanie na polu politycznym również znajdowało odzwierciedlenie w działalności Rady Narodowej – reprezenta parlamentarnego Polonii. W lutym 1986 roku został mianowany ministrem bez teki w rządzie na uchodźstwie Kazimierza Sabbata, a niedługo potem objął stanowisko ministra do spraw krajowych w nowym rządzie.

25 stycznia 1988 roku, w związku z artykułem 24 Konstytucji RP, Kazimierz Sabbat wyznaczył go na ewentualnego „następcę Prezydenta Rzeczypospolitej”. Po nagłej śmierci Sabbata 19 lipca 1989 roku, Kaczorowski złożył przysięgę i na mocy przepisów konstytucyjnych objął urząd Prezydenta RP na Uchodźstwie. W swoim nowym charakterze powierzył dalsze obowiązki jego była premierowi Edwardowi Szczepanikowi, który sprawował tę funkcję od 1986 roku.

20 grudnia 1990 roku zakończył funkcjonowanie swojego urzędu oraz rządu na uchodźstwie, a cztery dni później przekazał insygnia prezydenckie II Rzeczypospolitej w Warsawie nowo wybranemu prezydentowi, Lechowi Wałęsie.

Działalność po prezydenturze na uchodźstwie

Po zakończeniu swojej prezydentury Ryszard Kaczorowski korzystał z przysługującej mu rutynowo pensji, a także z funduszy przeznaczonych na prowadzenie biura, które mieściło się w budynku byłego rządu na uchodźstwie w Londynie. Choć mieszkał głównie w Londynie, regularnie odwiedzał Polskę, biorąc aktywny udział w organizacji różnych wydarzeń.

W listopadzie 1994 roku premier Waldemar Pawlak zaproponował Kaczorowskiemu objęcie urzędu ministra obrony narodowej, pomysł jednak spotkał się z kontrowersjami oraz krytyką mediów. Wobec tego, Kaczorowski, w swoim oświadczeniu wyjaśnił, że z racji na wiek nie może przyjąć oferty. Mimo to, nie zniknął z życia publicznego. Był sekretarzem honorowym Funduszu Pomocy Krajowej, przewodniczącym Rady Dziedzictwa Archiwalnego w Warszawie oraz członkiem innych organizacji skupiających emigrantów i ludzi kultury.

Śmierć, pogrzeb, ekshumacja

Ryszard Kaczorowski zginął tragicznie 10 kwietnia 2010 roku w katastrofie polskiego samolotu Tu-154M w Smoleńsku, podczas wyjazdu na obchody 70. rocznicy zbrodni katyńskiej. Po wypadku, jego ciało zostało błędnie zidentyfikowane, co prowadziło do wielu nieporozumień w polskiej opinii publicznej.

Po przybyciu do Polski, ciała domniemanego Kaczorowskiego zostało złożone w Belwederze, co miało miejsce 15 kwietnia 2010 roku. Cztery dni później, miał miejsce smutny pogrzeb w Panteonie Wielkich Polaków w warszawskiej Świątyni Opatrzności Bożej. Uroczystość ta została poprzedzona Mszą Świętą w archikatedrze św. Jana, prowadzonej przez arcybiskupa Kazimierza Nycza.

W 2012 roku, po wnikliwej analizie, prokuratura postanowiła o ekshumacji ciała Kaczorowskiego, aby wyjaśnić wszelkie niejasności dotyczące identyfikacji. Ekshumacja miała miejsce 22 października, a jej celem była pewność co do tożsamości wszelkich ofiar katastrofy, w tym również Kaczorowskiego. Po przeprowadzonych badaniach DNA, potwierdzono błędną identyfikację ciał. Za błąd w identyfikacji odpowiedzialność przyjął Jacek Najder, ówczesny podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych.

3 listopada 2012 roku odbyły się ponowne uroczystości pogrzebowe w Świątyni Opatrzności Bożej. W grudniu 2015 roku, portret Kaczorowskiego został powieszony w ambasadzie RP w Londynie, jako hołd dla jego zasług. Jego szczątki oraz żony zostały przeniesione z Panteonu Wielkich Polaków do nowego sarkofagu w Mauzoleum Prezydentów RP na uchodźstwie w Świątyni Opatrzności Bożej 12 listopada 2022 roku.

Życie prywatne

Od 1952 roku Ryszard Kaczorowski prowadził życie rodzinne z Karoliną Kaczorowską, z którą dzielił się nie tylko codziennością, ale również wspólnymi marzeniami. Para doczekała się dwóch córek, które były dla nich źródłem radości i dumy.

Rodzina Kaczorowskich powiększyła się o pięcioro wnuków, co stanowiło dodatkowy powód do świętowania i zacieśniania więzi rodzinnych. Te relacje oraz wsparcie najbliższych odgrywały kluczową rolę w jego życiu, dostarczając mu siły i motywacji do działania.

Wyróżnienia

Ordery i odznaczenia

W wyniku zasług na polu emigracyjnej działalności niepodległościowej oraz społecznej, Ryszard Kaczorowski został 11 listopada 1984 roku uhonorowany przez prezydenta RP na uchodźstwie E. Raczyńskiego Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, ze szczególnym uwzględnieniem pracy z młodzieżą harcerską.

Po objęciu urzędowania na stanowisku Prezydenta RP 19 lipca 1989 roku, zyskał również zaszczyt noszenia Orderu Orła Białego. Jego osiągnięcia zostały docenione w 2007 roku, kiedy to został wyróżniony Wawrzynem Polonijnym przez Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”.

W 2004 roku otrzymał tytuł honorowego kawalera I klasy (Rycerza Krzyża Wielkiego) brytyjskiego Orderu św. Michała i św. Jerzego za swoją działalność oraz wpływ na Polonię brytyjską. Otrzymał także odznaczenie od Jana Pawła II – Krzyż Wielki Orderu Piusa IX. Jego lista odznaczeń obejmuje również Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino, Krzyż Więźnia Politycznego, Krzyż Franciszkański oraz Krzyż Armii Krajowej. Dodatkowo uhonorowano go Medalem Polonia Mater Nostra Est, Medalem Konfederacji Jasnogórskiej, a w listopadzie 2007 roku przyznano mu Perłę Honorową Polskiej Gospodarki, wyróżnienie dla osób, które krzewią polskie tradycje oraz wartości patriotyczne, przyznawane przez redakcję Polish Market.

30 września 2008 roku Ryszard Kaczorowski odebrał honorową odznakę „Zasłużony dla PLL LOT SA”. Następnie, w maju 2009 roku, przyznano mu tytuł „Zasłużony dla Powiatu Bełchatowskiego”. Otrzymał także Medal Wdzięczności od Muzeum Lotnictwa Polskiego, oznaczony tytułem „Summa Cum Laude”. W lutym 2010 roku przyznano mu Odznakę Honorową „Bene Merito” z rąk ministra Radosława Sikorskiego. Ostatecznie, 10 grudnia 2010 roku, Ryszard Kaczorowski został uhonorowany Krzyżem Kawalera Towarzystwa Zasługi Rycerskiego i Szpitalniczego Orderu św. Łazarza.

Honorowe obywatelstwa

Ryszard Kaczorowski był także honorowym obywatelem licznych miast, takich jak Białystok, Chodzież, Częstochowa, Drzewica, Gdańsk, Gdynia, Gorzów Wielkopolski, Jelenia Góra, Kielce, Kraków, Krosno, Legionowo, Legnica, Lublin, Łuków, Mińsk Mazowiecki, Miasto i Gmina Niepołomice, Nowy Sącz, Opoczno, Opalenica, Opole, Ostrołęka, Pabianice, Piastów, Polic, Raciąż, Rogoźnica, Rzeszów, Siedlce, Sierpc, Sochaczew, Supraśl, Świątniki Górne, Tomaszów Lubelski, Wadowice, Warszawa, Zakopane, Zielona Góra oraz Ziemia Podlaska.

W dniu 16 kwietnia 2010 roku, Sejmik Województwa Dolnośląskiego nadał mu tytuł Honorowego Obywatela Dolnego Śląska, a marcu 2011 roku uhonorowano go tytułem Honorowego Obywatela Miasta Skierniewice, które było ostatnim miastem odwiedzonym przez Ryszarda Kaczorowskiego.

Doktoraty honoris causa

Ryszard Kaczorowski był doktorem honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego (1991), Akademii Medycznej w Białymstoku (1992), Uniwersytetu w Białymstoku (1998), Uniwersytetu Opolskiego (1998) oraz Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego (2008).

Inne wyróżnienia

Wyróżnienia, które otrzymał, obejmują tytuł honorowego prezydenta Wyższej Szkoły Menedżerskiej w Legnicy oraz status wielkiego protektora Akademii Polonijnej w Częstochowie. Był także Honorowym Protektorem Marszu Szlakiem I Kompanii Kadrowej.

W 2009 roku Naczelnik Harcerzy Związku Harcerstwa Polskiego poza granicami Kraju hm. Andrzej Borowy przywrócił Ryszardowi Kaczorowskiemu symboliczny stopień harcmistrza Rzeczypospolitej, mimo że regulacje ZHP nie przewidują nadawania takiego odznaczenia.

Upamiętnienie

Ryszard Kaczorowski pozostaje postacią, która zyskała szereg różnych form upamiętnienia w Polsce i poza jej granicami. Warto zwrócić uwagę na dokumentalne filmy, które ukazują jego życie i działalność; wśród nich wyróżniają się: „Powrót prezydenta” (1999, reżyseria: Adam Dobroński oraz Mikołaj Wawrzeniuk), „Wszystko, co nasze” (2004, scenariusz: Jan Tarczyński, reżyseria: Przemysław Młyńczyk, Leszek Wiśniewski) oraz „Moja Polska” (2012, scenariusz: Cornelia Bauer oraz Grzegorz Gajewski, reżyseria: Grzegorz Gajewski).

W 2008 roku Poczta Polska wprowadziła do obiegu znaczek pocztowy o nominale 1,45 zł, dedykowany właśnie jego pamięci, będący częścią serii „Prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie” i wydany w nakładzie 600 tysięcy sztuk.

Różnorodne inicjatywy, mające na celu upamiętnienie Prezydenta, zainicjowane zostały również w miastach takich jak Gdynia czy Stalowa Wola. 28 kwietnia 2010 roku Rada Miejska Gdyni nadała promenadzie między ulicami Bema a Tetmajera imię Ryszarda Kaczorowskiego, a następnego dnia w Stalowej Woli odbyła się podobna ceremonia związaną z nadaniem imienia ronda znajdującego się w mieście. Również w Świątnikach Górnych, 15 kwietnia 2010 roku, imieniem Kaczorowskiego nazwano rondo, które łączy drogi przy ulicach Krakowskiej i Bruchnalskiego.

Inne istotne wydarzenie miało miejsce 2 maja 2010 roku, kiedy odsłonięto tablicę upamiętniającą go w Krośnie. Kolejne tablice pamiątkowe miały swoje odsłonięcia m.in. na al. Niepodległości 163 w Warszawie, gdzie Ryszard Kaczorowski mieszkał w latach 1998–2010, a 10 listopada 2010 roku w gmachu Urzędu Miasta w Częstochowie. Z kolei w Piastowie nowo powstałe rondo zyskało jego imię 29 sierpnia 2010 roku, a 10 września tablica pamiątkowa została odsłonięta pod Pomnikiem Nieznanego Sybiraka w Białymstoku.

Rok 2011 przyniósł kolejne inicjatywy: 25 marca w Świątyni Opatrzności Bożej otrzymał on honorowy tytuł Seniora Kombatanta ZHP. Z dniem 7 kwietnia 2011 roku skwer przy ul. Kościeliskiej w Zakopanem także został nazwany jego imieniem. 10 kwietnia 2011 roku w Austrii, w Stacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk, odsłonięto poświęconą mu tablicę, a 8 maja w Koszalinie powstał wspólny pomnik dla Ryszarda Kaczorowskiego oraz Lecha Kaczyńskiego w Sanktuarium Matki Bożej Trzykroć Przedziwnej.

W kolejnych miesiącach tego samego roku nastąpiły dalsze upamiętnienia, jak chociażby odsłonięcie tablicy na budynku, gdzie Ryszard Kaczorowski uczył się, w Białymstoku oraz otwarcie ulicy jego imienia 30 czerwca. 8 października 2011 roku kolejny pomnik wystawiono przed siedzibą Akademii Polonijnej.

Również placówki edukacyjne, takie jak Zespół Szkół Elektrycznych w Kielcach czy Publiczne Gimnazjum nr 14 w Białymstoku, przyjęły jego imię. W maju 2012 roku miało miejsce nadanie imienia Ryszarda Kaczorowskiego w Publicznym Gimnazjum nr 2 w Ostrowcu Świętokrzyskim, a 27 marca 2013 roku Rada Miasta Stargard nadała fragmentowi ulicy imię Prezydentów RP Lecha Kaczyńskiego i Ryszarda Kaczorowskiego.

W Panteonie Bohaterów na Cmentarzu Poległych w Bitwie Warszawskiej odsłonięto jego pomnik 9 kwietnia 2013 roku, a 26 listopada 2013 roku, w Mińsku Mazowieckim, odbyło się odsłonięcie popiersia Prezydenta przy skwerze, któremu również nadano jego imię. Nowe inicjatywy wystartowały w latach 2017 i 2019, gdzie ulica Prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego zagościła w Sochaczewie, a on sam znalazł się wśród 10 najwybitniejszych białostoczan 100-lecia Białegostoku.

Ostatnie lata przyniosły ponowne zauważenie jego zasług, gdy przy obwodnicy Zachodniej Siedlec nadano nazwę ulicom Ryszarda Kaczorowskiego i Lecha Kaczyńskiego w 2012 roku, a w 2022 roku obok Izby Pamięci w Mauzoleum Prezydentów RP na Uchodźstwie uroczyście złożono jego szczątki.

W bieżącym roku po raz kolejny upamiętniono Ryszarda Kaczorowskiego, nadając jedno z rond w Wysokiem Mazowieckiem jego imię. Tak różnorodne formy pamięci odzwierciedlają znaczenie, jakie miał Ryszard Kaczorowski dla polskiej historii.

---

Oceń: Ryszard Kaczorowski

---