Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku

---

Historia

W roku 1940, po włączeniu Białegostoku do ZSRR, miały miejsce istotne zmiany w działaniu instytucji teatralnych. Władze radzieckie zdecydowały o upaństwowieniu tej placówki, przekształcając ją w Państwowy Teatr Polski Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Na czoło tej instytucji stanął dyrektor, Aleksander Węgierko, który zainicjował powstanie pierwszego stałego zespołu aktorskiego, w którem dominującymi postaciami byli aktorzy z warszawskich scen. W swoich przedstawieniach występowali m.in.: Iryna Borodowska, Jacek Woszczerowicz, Seweryn Butrym, Tola Mankiewiczówna oraz Anatol Szałowski. Prezentowane spektakle odbywały się w języku polskim i obejmowały twórczość zarówno krajowych, jak i zagranicznych dramaturgów. W repertuarze znalazły się takie dzieła jak: „Intryga i miłość” autorstwa Friedricha Schillera, „Moralność pani Dulskiej” oraz „Panna Maliczewska” Gabrieli Zapolskiej, „Dożywocie” Aleksandra Fredry, a także „Kordian” Juliusza Słowackiego oraz „Wesele” i „Noc listopadowa” Stanisława Wyspiańskiego.

Warto zauważyć, że śmierć Aleksandra Węgierki, która miała miejsce w niejasnych okolicznościach, otoczyła się licznymi legendami. Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej, teatr zniknął z mapy Białegostoku w roku 1941. Jednak w 1944 roku, po zakończeniu działań wojennych, wznowił swoją działalność. To właśnie wtedy powstał nowy stały zespół aktorski, którego skład był imponujący i obejmował m.in.: Joannę Błońską, Halina Kossobudzka, Halinę Czengery, Lidię Zamkow, Mariana Mellera, Jana Świderskiego i Czesława Wołłejkę. Do tej grupy dołączyli także lokalni artyści: Rena Ruszczyc, Władysław Szumowicz, Władysław Szypulski, Mikołaj Aleksandrowicz oraz Witold Różycki, którzy 22 września 1944 roku zaprezentowali premierę spektaklu „Uciekła mi przepióreczka” autorstwa Stefana Żeromskiego. W 1945 roku zespół zyskał nowe twarze, dołączając m.in. Hanka Bielicką, Igora Śmiałowskiego, Jerzego Duszyńskiego i Zygmunta Kęstowicza.

Zarówno w historii, jak i teraźniejszości Teatru Dramatycznego wyróżniają się okresy dyrekcji Bronisława Orlicza oraz Jerzego Zegalskiego, który zyskał uznanie za ambitny repertuar. Preferował polski dramat romantyczny, wprowadzając na scenę prapremierę „Sonaty Belzebuba” Witkacego oraz sztuki Sławomira Mrożka. W jego reżyserii powstały takie dzieła jak „Kordian” Juliusza Słowackiego, „Szkoła kobiet” Wojciecha Bogusławskiego, podczas gdy Izabella Cywińska poprowadziła prapremierę „Dozorcy” Harolda Pintera, a Roman Kordziński zrealizował „Czajkę” Czechowa.

Ostatnie lata to czas na modernizację, a remont Teatru Dramatycznego został zaplanowany na lata 2021-2023. Planowana renowacja zakłada nie tylko prace budowlane, ale także rozbudowę, remont oraz ocieplenie obiektu zabytkowego znajdującego się przy ul. Elektrycznej 12. W ramach inwestycji przewiduje się wymianę instalacji wewnętrznych oraz zagospodarowanie terenu wokół teatru, co przyczyni się do jego dostosowania do potrzeb osób z niepełnosprawnościami oraz zwiększenia możliwości technicznych instytucji teatralnej.

Siedziba teatru

Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku zlokalizowany jest na terenie parku Księcia J. Poniatowskiego, przy ul. Elektrycznej 12. Obiekt zajmuje zabytkowy budynek, którego projektantem był inżynier Jarosław Giri, a sama konstrukcja powstała w latach 1933–1938, przy czym jej styl to modernizm. Nieprzerwanie zachowały się unikalne układy wnętrz, które otaczają widzów tą wyjątkową atmosferą.

Instytucja ta dysponuje trzema scenami, z których każda oferuje różne doznania artystyczne:

• Scena Duża – posiada widownię dla 496 osób (300 miejsc na parterze oraz 196 na balkonie),
• Scena Kameralna – dedykowana dla 100 widzów,
• Scena Foyer – pełniącą funkcję kawiarnianą, która sprzyja spotkaniom.

Teatr dysponuje również różnorodnymi pracowniami, które wspierają jego działalność artystyczną, w tym pracowniami: krawiecką, modelatorsko-plastyczną, szewską, perukarską (charakteryzatornia) oraz stolarską. Ponadto, przy Teatrze działa Archiwum Artystyczne, które gromadzi cenne materiały dotyczące historii i działalności instytucji.

Zespół artystyczny

Znajomość kategorii artystów związanych z działalnością Teatru Dramatycznego w Białymstoku jest kluczowa dla pełnego zrozumienia jego dorobku i wpływu na kulturę lokalną.

Wszystkie osoby tworzące ten zespół mają swoje unikalne talenty i umiejętności, które przyczyniają się do różnorodności spektakli oraz osiągnięć artystycznych teatru.

Kontrowersje wokół patrona

W historii budynku, który obecnie jest siedzibą Teatru Dramatycznego im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku, pierwotnie planowano nadanie mu nazwy Dom Ludowy im. J. Piłsudskiego. Jednak zanim udało się zakończyć budowę, społeczność Białegostoku podjęła decyzję o zmianie profilu obiektu, co doprowadziło do narodzin Teatru Miejskiego im. Józefa Piłsudskiego. Teatr został ofiarowany pierwszemu marszałkowi w uznaniu za zasługi dla niepodległości Polski.

Z czasem, po 1940 roku, niektórzy historycy zauważają, iż zmiany w teatrze mogły być negatywnie odbierane przez część społeczeństwa, które postrzegało Teatr Miejski im. Józefa Piłsudskiego jako symbol patriotyzmu. Wybuch II wojny światowej spowodował likwidację teatru, jednak już we wrześniu 1944 roku zostało powołane do życia Teatr Wojewódzki w Białymstoku, w którym wówczas występował jedynie Teatr im. Juliusza Osterwy w Lublinie.

Początkowo przedstawienia odbywały się w budynku, w którym dzisiaj znajduje się Kino Ton, a od 1948 roku teatr przeniesiono do obecnej siedziby. W 1950 roku doszło do ponownego upaństwowienia instytucji oraz nadania jej imienia Aleksandra Węgierki.

Decyzja marszałka województwa podlaskiego Jarosława Schabieńskiego z dnia 12 maja 2007 roku spowodowała, że Aleksander Węgierko przestał być patronem Teatru Dramatycznego w Białymstoku. Przywrócono nazwisko Józefa Piłsudskiego, które jednak utrzymało się jedynie przez sześć miesięcy. W wyniku listopadowej sesji miejskiej rady Białegostoku, decyzją radnych teatrowi znowu nadano imię Aleksandra Węgierki.

Niektóre źródła wskazują, że dyrektor Węgierko w czasie okupacji, w latach 1939–1941, traktował teatr jako narzędzie radzieckiej agitacji. Białoruski historyk Jauhien Siamaszka wskazuje, iż dyrektor ten uważał teatr za doskonały środek do przekazywania ideologii komunistycznej do szerokich mas społecznych.

---

Oceń: Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku

---