Adam Rayski

---

Przed wojną

W okresie młodzieńczym Adam Rayski angażował się w działalność Komunistycznej Partii Polski (KPP), szybko awansując na stanowisko odpowiedzialnego za propagowanie ideologii wśród młodzieży szkolnej w Białymstoku.

Za swoje działalności komunistyczne został usunięty ze średniej szkoły. W 1932 roku podjął decyzję o wyjeździe do Francji, gdzie rozpoczął studia w Wolnej Szkole Nauk Politycznych.

Pobyt we Francji zaowocował jego aktywnością w emigracyjnych formacjach, w tym w grupie językowej żydowskiej Main d’œuvre immigrée. Rayski brał aktywny udział w wydawaniu gazetki Nowa prasa, która była publikowana w języku jidysz. Ponadto, jego teksty ukazywały się również w francuskim piśmie Humanité.

Od 1934 roku stał się etatowym działaczem partyjnym, co świadczy o jego zaangażowaniu w sprawy komunistyczne.

Ruch oporu

W roku 1940 Adam Rayski został zmobilizowany i po porażce Francji trafił do niewoli. Został umieszczony w obozie przejściowym, który znajdował się w Nantes. Jednakże, udało mu się uciec z obozu i dotrzeć do Paryża 14 lipca 1940 roku.

W Paryżu wziął czynny udział w tworzeniu żydowskich jednostek wojskowych, które działały w ramach imigranckich grup zwanych Francs-tireurs et partisans – Main-d’œuvre immigrée (FTP-MOI). W wrześniu 1941 roku Rayski objął przywództwo nad całością FTP-MOI.

Rok 1943 był dla niego przełomowy, gdyż współtworzył Radę reprezentacyjną żydowskich organizacji we Francji, znaną jako CRIF. Organizacja ta miała na celu zapewnienie wszechstronnej pomocy Żydom i wkrótce została przekształcona w nielegalny Generalny Komitet Obrony Żydów, nazywany CGD.

Rayski zdołał przetrwać kilka obław policyjnych, które były wymierzone przeciwko jednostkom MOI, mimo iż wielokrotnie ocierał się o ponowne aresztowanie.

Po wojnie

Po zakończeniu II wojny światowej Rayski zdecydował się na powrót do rodzinnej Polski, gdzie przez wiele lat, aż do roku 1957, pełnił rolę współodpowiedzialnego za organizację prasy komunistycznej. Niestety, jego oczekiwania wobec Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) nie zostały zaspokojone. W 1957 roku podjął decyzję o powrocie do Francji i od tego momentu zakończył wszelkie kontakty z polskimi grupami komunistycznymi.

W swojej nowej ojczyźnie Rayski poświęcił się pracy badawczej, szczególnie koncentrując się na opisie udziału Żydów w ruchu oporu, jak również na działalności MOI. W ramach swoich działań historycznych przewodniczył wielu organizacjom, które zrzeszały ocalonych Żydów – uczestników oporu oraz osoby, które zostały deportowane z Francji w czasie wojny.

Warto dodać, że jego syn, Benoît Rayski, podążył jego śladami i również zajął się historią, kontynuując w ten sposób rodzinną tradycję badań nad przeszłością.

Prace

Publikacje książkowe

• Nos illusions perdues, wydanie z 1985 roku, wydawnictwo Balland,
• Le sang de l’étranger – les immigrés de la MOI dans la Résistance, współpraca z Stéphane Courtois i Denis Peschanski, opublikowane w 1989 roku przez éditions Fayard,
• Qui savait quoi ?, współautorstwo z Stéphane Courtois, wydane w 1989 roku przez éditions La Découverte,
• Le choix des Juifs sous Vichy – Entre soumission et résistance, opublikowane w 1992 roku przez éditions La Découverte,
• De Gaulle et les Juifs (1940-1944), wydanie opublikowane przez Union des résistants et déportés juifs de France w Paryżu, rok 1994,
• Le soulèvement du ghetto de Varsovie et son impact en Pologne et en France, współautorstwo z Georges Wellers, André Kaspi i Bronia Klibanski, Centrum Dokumentacji Żydowskiej Współczesnej (CDJC).

Broszury

• Au stand de tir – Le massacre des résistants – Paryż 1942-1944,
• L’affiche rouge, dostępne na paris.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-19)],
• La rafle du Vélodrome d’hiver.

---

Oceń: Adam Rayski

---