Pua Rakowska to postać, która na stałe wpisała się w historię ruchu syjonistycznego i feministycznego w Polsce. Urodziła się w 1865 roku w Białymstoku, a swoje życie zakończyła w Izraelu w 1955 roku. Była nie tylko utalentowaną działaczką, lecz także przywódczynią żydowskiego ruchu feministycznego, pedagogiem i tłumaczką.
W 1940 roku, w trudnych czasach, kiedy wiele osób zmagało się z niepewnością i opresją, Rakowska postanowiła spisać swoje wspomnienia. Ten cenny zbiór doświadczeń został opublikowany w Argentynie w 1954 roku, a następnie w 2003 roku ukazał się w wersji angielskiej pod tytułem My life as a radical Jewish woman. Memoirs of a Zionist Feminist in Poland.
Pochodzenie i wykształcenie
Pua Rakowska przyszła na świat w 1865 roku w religijnej żydowskiej rodzinie zamieszkałej w Białymstoku. Była pierwszym dzieckiem z piętnastki rodzeństwa. Jej ojciec, Menahem Mendel, to zamożny kupiec, który pochodził z rodziny rabinackiej mogącej poszczycić się 36 pokoleniami rabinów. W młodzieńczych latach Rakowska łączyła się siłą więzi z babcią ze strony matki, Jente Sarą, kobietą niezwykle przedsiębiorczą, która sprawnie prowadziła interesy w obszarze Białegostoku.
Chociaż Piotrka dorastała w tradycyjnym, patriarchalnym judaizmie, jej rodzice zapewnili jej zarówno religijną, jak i świecką edukację. Rozpoczęła naukę w chederze, zaś od siódmego roku życia uczęszczała do prywatnej żydowskiej szkoły z wykładowym językiem rosyjskim. Jednocześnie w ramach edukacji domowej przyswajała lekcje Tory, co w przypadku dziewcząt było rzadkością. Niestety, rodzice zdecydowali, że nie powinna kontynuować nauki w gimnazjum z powodu jej wstąpienia do szkoły w szabat, co wiązałoby się z naruszeniem religijnych zasad. Zamiast tego zapewnili jej prywatnych nauczycieli, dzięki którym kontynuowała naukę niemieckiego, rosyjskiego, hebrajskiego oraz przedmiotów świeckich.
W tym czasie, kiedy miała 13 lat, Rakowska zaczęła się zastanawiać nad istnieniem Boga, co doprowadziło ją do odrzucenia religii. Zaledwie w wieku 15 lat zadebiutowała, publikując swoje pierwsze tłumaczenie rosyjskiego wiersza Szymona Fruga w hebrajskim czasopiśmie.
Rok 1881 przyniósł jednak zmiany w jej życiu. Rodzice, uznając, że jest dostatecznie dojrzała, postanowili wydać ją za mąż, mimo że decyzja ta była sprzeczna z jej pragnieniami. Jej mąż, Szymon Machlin, był o dziesięć lat starszy i pochodził z znanej, religijnej rodziny żydowskiej. W wieku 20 lat Pua miała już dwoje dzieci: córkę Szejnę i syna Jehudę-Dor. Niestety, jej małżeństwo nie układało się pomyślnie.
W celu zdobycia samodzielności finansowej, Rakowska przekonała rodzinę, aby pozwoliła jej na dalszą naukę. W 1888 roku udała się do Mariampola, gdzie mieszkał jej dziadek. Tam przez rok studiowała prywatnie i przygotowywała się do egzaminów na certyfikowanego nauczyciela języka niemieckiego. Sukces w tych egzaminach pozwolił jej uzyskać uprawnienia do nauczania, a także odkryć w sobie pasję pedagogiczną.
Po powrocie do Białegostoku Pua podjęła decyzję o rozwodzie. Pomimo oporu ze strony rodziców oraz męża, udało jej się uzyskać rozwód dopiero w 1891 roku, po dwóch latach starań.
Działalność pedagogiczna
Rakowska miała głębokie przekonanie o znaczeniu edukacji oraz jej roli w życiu kobiet, co kierowało jej działaniami pedagogicznymi. Uważała, że wykształcenie stanowi klucz do uzyskania społecznej pozycji oraz niezależności finansowej, niezbędnej do osiągnięcia równouprawnienia.
W jej życiowej misji głównym celem było otwarcie żydowskiej szkoły dla dziewcząt w Białymstoku. Niestety, z uwagi na ograniczenia związane z honorowaniem jej certyfikatu nauczycielskiego jedynie w okręgu warszawskim, plany te nie mogły zostać zrealizowane. Po dwóch latach spędzonych w Łomży (w latach 1889-1891), przeniosła się do Warszawy. Tam, po rozwodzie, zyskała posadę dyrektora w chederze dla dziewcząt o nazwie Jehudia, który był prowadzony przez syjonistyczną organizację Bnej-Mosze. Cheder ten stanowił przełomowe miejsce, oferujące nowoczesną edukację, z naciskiem na naukę języka hebrajskiego.
Wkrótce po tym, Rakowska postanowiła otworzyć własną szkołę – 7-klasowe gimnazjum, w którym język hebrajski był włączony do programu nauczania. Znana jako Gimnazjum Rakowskiej, placówka ta funkcjonowała aż do wybuchu I wojny światowej w 1914 roku.
Jej działalność pedagogiczna nie kończyła się na prowadzeniu regularnych szkół. Odkąd w 1906 roku zainicjowała pionierskie letnie szkoły w takich miejscach jak Otwock i Świdrze, dzieci mogły spędzać tam letnie miesiące, korzystając z edukacji w sprzyjającej atmosferze. Rakowska dostrzegała znaczenie szkolnictwa zawodowego, które miało na celu umożliwienie żydowskim dziewczętom i kobietom zdobycia praktycznych umiejętności i dostępu do rynku pracy.
Po zakończeniu I wojny światowej, w 1918 roku, skoncentrowała się na pomocy bezdomnym dzieciom-sierotom, zakładając w Warszawie sierociniec przy ulicy Twardej. Pełniła również funkcję prywatnej nauczycielki języka hebrajskiego, a w trakcie swojego pierwszego pobytu w Palestynie w 1920 roku uczyła zarówno żydowskie, jak i arabskie dziewczęta w żeńskiej szkole w Jerozolimie.
Życie Rakowskiej było naznaczone dążeniem do edukacji i zakładania szkół, co stanowiło dla niej metodę na poprawę sytuacji żydowskich kobiet. Dzięki edukacji, kobiety mogły zmienić swoje dotychczasowe role – przestały być jedynie żydowskimi żonami i matkami, a zyskały szansę na zdobycie zawodu, wyjście na rynek pracy oraz uzyskanie niezależności ekonomicznej. Rakowska była przekonana, że dzięki wykształceniu, zmieniają się nie tylko osobiste losy kobiet, ale także ich zaangażowanie w życie społeczne i polityczne ich społeczności oraz kraju.
Działalność syjonistyczna i feministyczna
Pua Rakowska rozpoczęła swoją przygodę z ruchem syjonistycznym w Białymstoku w latach 80. XIX wieku, jednak bardziej aktywnie zaangażowała się w jego działalność po przeprowadzce do Warszawy w 1891 roku. Jej zaangażowanie w syjonizm było ściśle powiązane z jej aktywnością na rzecz praw kobiet. W swoich przekonaniach uznawała, że w sytuacji braku równouprawnienia, kobiety powinny mieć możliwość działania w ramach własnych, kobiecych organizacji.
Kobieta miała swój udział w IV Kongresie Syjonistycznym, który odbył się w Londynie w 1900 roku, pełniąc rolę korespondentki białostockiej gazety. Na V Kongresie Syjonistycznym w 1901 roku zapadła decyzja o utworzeniu Żydowskiego Funduszu Narodowego, którego celem była zbiórka funduszy na wsparcie żydowskiego osadnictwa w Palestynie. W 1902 roku Pua Rakowska zainicjowała w Warszawie kobiecą sekcję tego funduszu, co stanowiło zaczątek syjonistycznej organizacji kobiecej o nazwie Bnos Cyjon, czyli Córki Syjonu. Organizacja ta skupiała się na wspieraniu Żydowskiego Funduszu Narodowego, prowadzeniu lekcji hebrajskiego dla kobiet oraz promowaniu idei syjonizmu wśród przedstawicielek płci żeńskiej. Funkcjonowała do 1914 roku, stanowiąc przestrzeń edukacyjną oraz forum dla żydowskich kobiet, umożliwiając im wyrażanie siebie.
W 1918 roku Rakowska wydała broszurę w jidysz zatytułowaną „Di yidishe froy”, w której wzywała kobiety do większego zaangażowania w ruch syjonistyczny. Apelowała o stworzenie narodowej organizacji kobiet żydowskich oraz o walkę o prawo wyborcze w kontekście żydowskich wyborów. W tym samym roku przystąpiła do Zeirei Zion, socjalistycznej frakcji syjonistycznej. W 1920 roku Pua Rakowska odbyła swoją pierwszą podróż do Palestyny, gdzie pozostała przez rok, angażując się w działalność pedagogiczną oraz zakładając w Palestynie komórkę nowo powstałej w Londynie Międzynarodowej Syjonistycznej Organizacji Kobiet.
Po powrocie do Polski, Pua Rakowska intensywnie działała w Yiddishe Froyen Asosiatsiye (Y.F.A.), czyli Żydowskim Stowarzyszeniu Kobiet, które współtworzyła. Pełniła funkcję Sekretarza tego stowarzyszenia i reprezentowała je w Żydowskiej Radzie Narodowej. Prowadziła walkę o realizację praw kobiet, w tym konieczność uznania praw wyborczych, które zostały przyznane w 1918 roku, ale z którymi ortodoksyjne środowiska żydowskie odnosiły się z niechęcią. Y.F.A. dążyło do kształcenia kobiet żydowskich, szczególnie tych z uboższych warstw społecznych, oraz do ich integracji w życie zawodowe i społeczne, a także do podnoszenia ich świadomości obywatelskiej. Stowarzyszenie miało zasadnicze znaczenie w przygotowaniach kobiet do pracy w Palestynie. W 1924 roku Pua Rakowska podjęła pracę w Biurze Palestyńskim, które zostało powołane do organizacji żydowskiej emigracji do Palestyny, w kontekście czwartej aliji (1924-1931) oraz okresu intensywnej emigracji. W 1935 roku podjęła decyzję o powrocie do Palestyny i osiedleniu się tam na stałe.
Życie osobiste
Osobiste życie Pua Rakowskiej było pełne wyzwań i emocjonalnych przeżyć.
Była trzykrotnie w związku małżeńskim i miała trójkę dzieci. Jej pierwsze małżeństwo odbyło się z Szymonem Machlinem, z którym doczekała się dwojga dzieci, ale zakończyło się rozwodem.
Drugim mężem był nauczyciel, Abraham Krislawin, z którym zdążyła przeżyć zaledwie kilka lat z powodu jego choroby i przedwczesnej śmierci.
Ostatnim partnerem życiowym był Mordechaj Birnbaum, autodydakta i nauczyciel hebrajskiego, kilkanaście lat młodszy od niej. Z tego związku przyszła na świat ich najmłodsza córka, Sara, urodzona w 1903 roku.
Życie Rakowskiej naznaczone było nie tylko radościami, ale i wieloma tragediami. W krótkim czasie musiała stawić czoła śmierci bliskich, w tym swojemu ojcu oraz rodzeństwu. W 1906 roku miała miejsce samobójstwo jej siostry Fejgl, a rok później tragiczny koniec życia jej brata Berla, który aktywnie uczestniczył w ruchu anarchistycznym. Kolejną tragedią była śmierć córki Szejnl w 1913 roku, która zmarła w młodym wieku 28 lat po porodzie trzeciego dziecka.
Jej syn Jehuda-Ber związał się z rewolucyjnymi ideami. Po rewolucji w 1905 roku musiał uciekać przed carskimi władzami do Berlina, a następnie do Szwajcarii. W 1918 roku, podczas wymiany jeńców, powrócił do Związku Radzieckiego. Rakowska odwiedziła go zaledwie raz, w 1928 roku, ponieważ władze radzieckie odmówiły jej kolejnego wjazdu do kraju po tym, jak zajmowała się tłumaczeniem Lwa Trockiego.
Po śmierci męża w 1934 roku i emigracji znacznej części rodziny do Palestyny, Rakowska podjęła decyzję o opuszczeniu Polski. W kwietniu 1935 roku przyjechała do Hajfy, gdzie znalazła zatrudnienie jako tłumacz. W latach 1940-1942 spisywała swoje wspomnienia. Zmarła w Izraelu w 1955 roku.
Przypisy
- a b c d e PuahP. Rakovsky PuahP., My life as a radical Jewish woman. Memoirs of a Zionist Feminist in Poland., Indiana University Press, 2003 r., ISBN 978-0-253-21564-2.
Pozostali ludzie w kategorii "Polityka i administracja":
Erwin Hasbach | Ryszard Kaczorowski | Sala Burton | Zbigniew Czech (dyplomata) | Chajka Grossman | Jadwiga Berak | Wiktor Arcimowicz | Adam Rayski | Barbara Łękawa | Lech Rutkowski | Krystyna Łukaszuk | Tadeusz Milewski (społecznik) | Jadwiga Zubrycka | Anna Raduchowska-Brochwicz | Adam Arcimowicz | Janusz Prystrom | Łukasz Prokorym | Aleksander Wolski | Henryk Linowski | Janina Duda (1918–2018)Oceń: Pua Rakowska