Cmentarz prawosławny w Białymstoku, znany jako nekropolia Jaroszówka, jest niezwykle istotnym miejscem dla społeczności prawosławnej. Jego powierzchnia wynosi 6,7 hektara, co czyni go jednym z większych cmentarzy w regionie.
Położony jest w Białymstoku, przy ulicy Władysława Wysockiego 1, gdzie spoczywają zarówno zwykli obywatele, jak i osoby zasłużone dla lokalnej społeczności prawosławnej.
Historia
Po zakończeniu działalności cmentarza przy cerkwi św. Marii Magdaleny w 1887 roku, został ustanowiony nowy obiekt nekropoli na peryferiach Białegostoku, w rejonie Wygody, dzisiejszej Jaroszówki. W czasie I wojny światowej cmentarz został rozszerzony, przyjmując funkcję miejsca pochówku żołnierzy. W latach 1982–1984 przeprowadzono ewidencję cennych nagrobków. Obiekt cmentarny z cerkwią znajduje się w rejestrze zabytków województwa podlaskiego pod numerem A-84.
Dnia 31 maja 1892 roku na terenie tego miejsca wmurowano kamień węgielny pod budowę świątyni cmentarnej. Uroczystość jej poświęcenia miała miejsce 19 maja 1894 roku, a budowla została uznana za filialną parafii św. Mikołaja.
W 1915 roku, nieopodal świątyni cmentarnej, zbudowano niewielką kaplicę, która również pełniła funkcję sakralną.
Dnia 16 czerwca 1982 roku, dekretem biskupa białostockiego i gdańskiego Sawy, erygowano samodzielną parafię przy cerkwi cmentarnej, co sprawiło, że stała się ona najmniejszą parafią prawosławną w Białymstoku.
Pochowani na cmentarzu
W kontekście cmentarza prawosławnego Wszystkich Świętych w Białymstoku, należy zauważyć, że ten niezwykły miejsce spoczynku skupia w sobie ponad 20 tysięcy pochówków. Wśród osób, które znalazły tu wieczny odpoczynek, znajdują się przedstawiciele różnych dziedzin życia społecznego, kulturowego i religijnego.
Oto niektórzy z nich:
- włodzimierz wasilewicz – uznawany malarz, grafik oraz scenograf,
- nikanor (niesłuchowski) – arcybiskup zwierzchnik diecezji białostocko-gdańskiej,
- eugeniusz konachowicz – znany duchowny prawosławny,
- serafim żeleźniakowicz – duchowny, który przez wiele lat pełnił funkcję rektora Warszawskiego Seminarium Duchownego,
- andrzej łapko – polski inżynier budownictwa, profesor Politechniki Białostockiej,
- michał (kiedrow) – biskup zwierzchnik diecezji wrocławsko-szczecińskiej,
- witaczysław bohdanowicz – senator I i II kadencji w II RP (1922–1930) oraz aktywny działacz społeczny,
- stefan kopa – folklorysta, muzyk i animator kultury,
- mikołaj hajduk – ceniony dziennikarz, pedagog, poeta, prozaik i krajoznawca.
Każda z tych postaci wnosiła znaczący wkład w życie społeczne i kulturalne regionu, a ich obecność na tym cmentarzu stanowi dowód ich wpływu i zaangażowania w rozwój lokalnej społeczności.
Inne
Na terenie cmentarza prawosławnego w Białymstoku znajduje się kwatera, która została przeznaczona na pochówki staroobrzędowców, co podkreśla różnorodność tradycji pogrzebowych w tym miejscu.
Dodatkowo, w nekropolii można znaleźć pomnik upamiętniający Ludobójstwo Ormian. Upamiętnienie to jest niezwykle ważne, ponieważ zawiera inskrypcje w dwóch językach: ormiańskim oraz polskim. Tekst w języku polskim informuje: „Na pamięć dla 1500000 Ormian zamordowanych 24 IV 1915 r. przez Turków”.
Interesującą postacią związaną z cmentarzem jest ks. Konstanty Prokopowicz, proboszcz parafii prawosławnej w Surażu. Jego nagrobek, znajdujący się na tym cmentarzu, upamiętnia tragiczne wydarzenia z nocy z 22 na 23 maja 1863 roku, kiedy został powieszony przez uczestników Powstania Styczniowego. Początkowo nagrobek znajdował się na cmentarzu przy cerkwi w Zawykach, jednak po jej przejęciu przez katolików w latach międzywojennych, zdecydowano o przeniesieniu go do Białegostoku. W tej samej kwaterze ustawiono również krzyż, który pierwotnie zdobił cerkiew Przemienienia Pańskiego w Surażu, rozebraną w 1929 roku.
W 2017 roku miała miejsce inwentaryzacja pięciu kwartałów cmentarza, co zaowocowało stworzeniem komputerowej ewidencji grobów. Dzięki temu możliwe stało się korzystanie z wyszukiwarki osób zmarłych, które spoczywają na tej nekropolii, co znacznie ułatwia ich odnalezienie.
W październiku 2019 roku, z inicjatywy ówczesnego proboszcza parafii, ks. Piotra Pietkiewicza, na wielu nagrobkach umieszczono kontrowersyjne kartki. Ostrzegały one o możliwej likwidacji grobów w przypadku braku uiszczenia opłat cmentarnych przez ich dysponentów. Dotyczyło to także nagrobków pochodzących z XIX i początków XX wieku, co oznaczało potencjalne zniszczenie cennych, zabytkowych miejsc pamięci. Ta decyzja spotkała się z falą krytyki ze strony wiernych, wojewódzkiego konserwatora zabytków oraz zyskała rozgłos w lokalnych mediach.
Pozostałe obiekty w kategorii "Cmentarze":
Cmentarz św. Rocha w Białymstoku | Cmentarz Farny w BiałymstokuOceń: Cmentarz prawosławny w Białymstoku (Jaroszówka)